Inleiding Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint onder het hoofdje Gedicht met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht – Travels – is een karakteristiek Thomas-gedicht. Ik vermoed dat het ontstaan is op een van de wandelingen in onherbergzaam Welsh gebied aan de kust.
Het gedicht wijst erop dat alles wat ertoe doet voortkomt uit aandacht en contemplatie, en dat al ons gepraat, onze kennis en onze voorstellingen niet erg behulpzaam zijn om onze bestemming te bereiken.
Verbeelding en stilte zijn essentieel. Ook de god die op een afwezige manier aanwezig is – het lijkt of hij in zichzelf verdiept is, en wij kunnen hem niet bereiken; we kunnen alleen voelen dat hij er is – is heel karakteristiek voor Thomas.
Het gedicht is opgenomen in de bundel Frequencies (1978), uitgegeven door Macmillan.
Enfin, ik hoop dat de vertaling gelukt is.
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling
Reizen
Ik ging op reis, ontdekte trucs voor misleiding, lachte zonder te fronsen, hield mijn lippen soepel met leugens; leerde kwaadaardigheid verteren, wetend dat het een kroon was op mijn succes. Is de wereld uitgestrekt? Zijn er streken waar de verbeelding niet bij kan? Verloochen nooit de kennis die je er opdeed. Hier kwam ik, de rivier stroomopwaarts volgend naar zijn bronnen in de Welshe heuvels, klaar om zijn rijkdom te ontleden; ‘k staarde naar de gladde pupil van water die naar mij terugstaarde op een afwezige manier zoals een god die zich bezon op zijn eigen navel; ‘k voelde de kilte van onmetelijke diepten die ik hier eigenlijk had moeten peilen; ‘k aanschouwde het wegstromen van bronwater voor de vorming van verre zeeën waarop de mens moet leren navigeren om thuis te kunnen komen.
Origineel
Travels
I travelled, learned new ways to deceive, smiling not frowning; kept my lips supple with lies; learned to digest malice, knowing it tribute to my success. Is the world large? Are there areas uncharted by the imagination? Never betray your knowledge of them. Came here, followed the river upward to its beginning in the Welsh moorland, prepared to analyse its contents; stared at the smooth pupil of water that stared at me back as absent-mindedly as a god in contemplation of his own navel; felt the coldness of unplumbed depths I should have stayed here to fathom; watched the running away of the resources of water to form those far seas that men must endeavour to navigate on their voyage home.
Inleiding Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint onder het hoofdje Gedicht met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het gedicht Het door mij vertaalde gedicht – The New Mariner – is een karakteristiek Thomas-gedicht. Thomas’ religieuze preoccupaties zijn aanwezig, en tevens de moeilijkheden die dat met zich meebrengt.
De titel bevat een verwijzing naar een bekend gedicht van Samuel Taylor Coleridge (1772-1834), The Rime of the Ancient Mariner – De Ballade van de Oude Zeeman – dat werd gepubliceerd in 1798 in een poëziebundel met als titel The Lyrical Ballads, een bundel die Coleridge schreef samen met William Wordsworth (1770-1850). The Lyrical Ballads wordt vaak beschouwd als het begin van de romantiek in de Engelse letteren.
De Ballade van de Oude Zeeman vertelt in detail over de ervaringen van een zeeman die terugkeert van een lange zeereis. De zeeman houdt een man staande die op weg is naar een huwelijkssluiting en begint zijn verhaal te vertellen. De reactie van de huwelijksgenodigde gaat van geamuseerdheid naar ongeduld naar angst naar fascinatie als het verhaal verder gaat, wat ook blijkt uit de stijl en het taalgebruik in het gedicht (overgenomen van Wikipedia).
De Nieuwe Zeeman van het gedicht bevindt zich het liefst in de stilte. Die stilte is voor hem rijk is aan interactie met de natuur, met het goddelijke in de natuur. En daarover vertelt hij anderen met woorden.
Maar het gepraat over die stilte wordt al gauw zinloos en verliest de betekenis die de zeeman erin ervaart. Het blijkt meestal een rationeel verhaal te zijn waarin feit gekoppeld wordt aan feit, en waarin de kern verloren gaat.
De enige ruimte die de ik-figuur nog overblijft is de God-ruimte, een term die (vermoed ik) ontleend is aan de theoloog Paul Tillich die net als Thomas veel heeft nagedacht over afwezigheid en aanwezigheid van God in de moderne wereld.
Aan deze ruimte wordt dan de beeldspraak van de astronaut ontleend, een figuur die – net als De Nieuwe Zeeman – al gauw verstrikt raakt in door de rede gedicteerd zinledig gepraat, druk als hij zich maakt om passerende genodigden die op weg zijn naar het huwelijk van het ene kale feit met het andere.
Het gedicht staat op p.388 van The Collected Poems 1945-1990. Het stond oorspronkelijk in de bundel Between Here and Now (1981).
In de stilte die het medium is waarin hij bij voorkeur communiceert en waarover hij anderen vertelt met woorden. Kun je eraan ontkomen een speelbal te zijn van de rede? Voor mij is er nu alleen nog de God-ruimte waarin ik mijn sondes uitzend. Ik had uitgekeken naar de oude dag als een tijd van rust, een tijd om m’n horizonnen om me heen te trekken, herinneringen te zien rijpen in het zonlicht van een ommuurde tuin. Maar er is een leegte boven mijn hoofd, er zijn de diepten binnen in mij waaruit onvermoeibaar signalen komen. Als astronaut die onmogelijke reizen aflegt naar de verste uithoeken van het ik, keer ik terug met boodschappen die ik niet kan ontcijferen, ben er babbelziek over, maak me druk over de passerende auto die driftig op weg is naar het huwelijk van kaal feit met kaal feit.
Origineel
The New Mariner
In the silence that is his chosen medium of communication and telling others about it in words. Is there no way not to be the sport of reason? For me now there is only the God-space into which I send out my probes. I had looked forward to old age as a time of quietness, a time to draw my horizons about me, to watch memories ripening in the sunlight of a walled garden. But there is the void over my head and the distance within that the tireless signals come from. And astronaut on impossible journeys to the far side of the self I return with messages I cannot decipher, garrulous about them, worrying the car of the passer-by, hot on his way to the marriage of plain fact with plain fact.
R.S. Thomas in tweevoud (afbeelding komt voor op de omslag van de bundel Uncollected Poems)
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht beschrijft een aantal eeuwen, de vijftiende tot en met de twintigste. Elke eeuw wordt kort gekarakteriseerd, waarbij ik me wel een paar vrijheden heb veroorloofd bij de vertaling: ‘een woordenschat stropen uit de lach van de koning’, leek me in het Nederlands minder geslaagd.
Het gedicht mondt uit in de twintigste eeuw, een eeuw die weinig begrenzingen kende: zowel in positieve zin – wetenschap en techniek ontwikkelden zich op een duizelingwekkende manier – als in negatieve zin: de moordpartijen tartten eveneens elke verbeelding. R.S. Thomas legt in het afsluitende distichon impliciet een verband tussen beide vormen van grenzeloosheid.
Het gedicht is te vinden in de Collected Poems 1945-1990, Londen: Phoenix 2000, p.416. Eerder uitgegeven door J.M. Dent in 1993.
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling
Eeuwen
De vijftiende komt langs met trommel en kuras; de monnik slaat het gade door het rooster van de geest.
De zestiende zet zijn pet op, verheft luide zijn stem om zinnigheid te ontfutselen aan de lach van de koning.
De zeventiende draagt om zijn nek een kanten kraag, vlees dat zich afwendt van de vlam van de geest.
De achttiende heeft hoge koorts en suizend bloed, Maar reinigt zijn neusgat met een snuifje puntigheid.
De negentiende komt uit die oude grotten tevoorschijn Zijn ogen uitwrijvend bij een uitzicht van glas.
De twintigste is waarnaar hij zo uitkeek Zijn vleugels stukslaand tegen een raam dat ontbreekt.
Origineel
Centuries
The fifteenth passes with drums and in armour; the monk watches it through the mind’s grating.
The sixteenth puts on his cap and bells to poach vocabulary from a king’s laughter.
The seventeenth wears a collar of lace at its neck, the flesh running from thought’s candle.
The eighteenth has a high fever and hot blood, but clears it nostrils with the snuff of wit.
The nineteenth emerges from history’s cave rubbing its eyes at the glass prospect.
The twentieth is what it looked forward to beating its wings at windows that are not there.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht – Cynddylan op een tractor – is een al wat ouder gedicht in het oeuvre van R.S. Thomas. Het beschrijft op een spottende manier de trots van een Welshe boer die een mooie nieuwe tractor heeft. Cynddylan – een Welshe naam die je uitspreekt als ‘kíndillən’, waarbij ‘ə‘ als een stomme ‘e’ wordt uitgesproken en alleen de eerste lettergreep beklemtoond is – is een nieuwe mens met zenuwen van staal en een hydraulische bloedsomloop. De gedomesticeerde dieren worden verstrooid en de wilde dieren verdreven door deze gehelmde ridder. Kijk hem daar eens rijden.
Het gedicht vertoont her en der wat eindrijm. De slotregels rijmen zelfs opzichtig, wat de spot benadrukt.
Thomas vreesde dat de jacht naar weelde, technische vooruitgang, gemak, gadgets en genot de mensen zouden vervreemden van de schepping en van zichzelf. Hij was een liefhebber van landschap en natuurobservatie – aandacht daarvoor was voor hem een spirituele oefening. Thomas is in zijn argwaan jegens de modernisering en de gevolgen van welvaartstoename verwant aan T.S. Eliot en Simone Weil. Zie daarvoor: Grahame Davies, Resident Aliens: R. S. Thomas and the Anti-Modern Movement, Welsh Writing in English: A Yearbook of Critical Essays, Volume 7 (2001-02): 50-77.
Ik heb het gedicht vertaald omdat het voorkomt als illustratie in een fraaie recensie van de biografie van R.S. Thomas: Byron Rogers, The Man Who Went into the West: The Life of R.S.Thomas. De schrijver van die beschouwing is Theodore Dalrymple, en het stuk heet A Man Out of Time. Deze recensie is elders op deze website in vertaling beschikbaar onder de titel: Een stem die klinkt als van gene zijde.
Het gedicht werd gepubliceerd in 1952 in de bundel An Acre of Land.
Hier kunt u meer informatie over het gedicht vinden waaronder een toelichting die per versregel gegeven wordt.
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Cynddylan op een tractor
Ah, je moest Cynddylan eens zien op een tractor. Weg is het oude beeld dat hem aan de aarde bond; Een nieuwe mens is hij nu, deel van de machine, De zenuwen van staal, het hart pompt olie rond. De koppeling raast, de versnelling gehoorzaamt Zijn kleinste bevel, en kijk, hij rijdt weg, Van het erf, de kippen verstrooiend. Rijdend naar zijn werk, zoals het een groot man betaamt, Is hij de gehelmde ridder die de rust van het veld, Spiegel van stilte, doorbreekt, hij die ‘t bos ontdoet Van vossen en eekhoorns en felle gaaien. Boven de hoge bomen rijst nu zonnegloed, Die hagen laat oplichten, maar niet voor hem Die zijn motor laat lopen op geheel andere brandstof. En alle vogels zingen, vergeefs hun snavels wijd, Als Cynddylan trots het weggetje oprijdt.
Origineel:
Cynddylan on a Tractor
Ah, you should see Cynddylan on a tractor. Gone the old look that yoked him to the soil; He is a new man now, part of the machine, His nerves of metal, and his blood oil. The clutch curses, but the gears obey His least bidding, and lo, he’s away Out of the farmyard, scattering hens. Riding to work now as a great man should, He is the knight at arms breaking the fields’ Mirror of silence, emptying the wood Of foxes and squirrels and bright jays. The sun comes over the tall trees Kindling all the hedges, but not for him Who runs his engine on a different fuel. And all the birds are singing, bills wide in vain, As Cynddylan passes proudly up the lane.
Ten geleide Dit is de vertaling van een artikel in City Journal, een Amerikaans tijdschrift dat als webpublicatie verschijnt, geschreven door Theodore Dalrymple (pseud. van Anthony Daniels):‘A Man Out of Time‘, 6 november 2006
Dalrymple’s stuk is een beschouwing/recensie naar aanleiding van: Byron Rogers, The Man Who Went into the West: The Life of R.S.Thomas, Londen: Aurum Press, 2006.
Ik heb de afgelopen jaren een kleine vijftig gedichten van de Welshe dichter Ronald Stuart Thomas (1913-2000) vertaald. De eerste persoon die mij op diens werk attendeerde was de conservatieve publicist Theodore Dalrymple (1949-). Ik heb dat stuk vertaald omdat het me nog steeds ontroert als ik het lees.
Thomas heeft de naam een grimmige figuur te zijn, maar u zult zien dat dit stuk een paar heel tedere gedichten bevat.
Ik ben het niet helemaal eens met Dalrymple’s positieve beoordeling van de biografie zoals u ook kunt nalezen in de recensie die ik zelf van die biografie heb geschreven: Over een biografie van R.S. Thomas – The Man Who Went Into the West. Maar ik vind de karakterisering die Dalrymple geeft van Ronald Stuart Thomas en de manier waarop hij die karakterisering aannemelijk maakt en illustreert met gedichten wel bijzonder geslaagd.
Ik ben niet bijzonder frivool, maar zodra ik de poëzie van R.S. Thomas lees, of zijn biografie, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat ik, net als de meeste mensen, het grootste deel van mijn leven valse goden heb nagejaagd. Thomas had een soortgelijk effect op anderen: John Betjeman zei in zijn inleiding op de eerste gedichtenbundel van R.S. Thomas die door een grote uitgever werd uitgegeven (in 1955) dat Thomas nog zou voortleven lang nadat hij, Betjeman, vergeten was. En een jaar later zei Kingsley Amis over het werk van Thomas dat het “de meeste moderne poëzie reduceert tot triviale gekkigheid.” Deze loftuitingen doen denken aan de woorden die Joseph Haydn, na ontvangst van de zes strijkkwartetten die Mozart aan hem opdroeg, aan diens vader schreef: “Ik zweer voor God, en als een eerlijk man, dat uw zoon de grootste componist is die ik ken, persoonlijk of van naam.”
R.S. Thomas
Ronald Stuart Thomas was een van de uitzonderlijkste literaire figuren van de twintigste eeuw. Hij werd geboren in 1913 en stierf in 2000. Zijn hele werkzame leven was hij anglicaans priester in afgelegen parochies in Wales. Hij schreef in het Engels en sprak met het accent van een Engelsman uit de hogere klasse (wat hij van geboorte niet was). Ondanks het feit dat Engelse adellijke titels indruk op hem maakten, was hij een felle, zelfs fanatieke Welshe nationalist die op zijn dertigste Welsh leerde en soms net deed alsof hij geen Engels sprak. Hoewel hij een christen was, was hij lang niet altijd menslievend. Hij stond bekend om zijn sociale onhandigheid en zwijgzaamheid; de meeste foto’s tonen hem als angstaanjagend, slechtgehumeurd en zichtbaar humorloos.
Mildred Eldridge. Dance of Life 3 Copyright: Gwydion Thomas; Supplied by The Public Catalogue Foundation
Hij huwde een kunstenares met wie zijn relatie, bezien uit het perspectief van gewone stervelingen, heel merkwaardig was. Ze spraken nauwelijks met elkaar; niemand zag ooit dat ze elkaar aanraakten; hun levens liepen meestal parallel maar ze kruisten elkaar af en toe. Ze leefden van een klein inkomen, zonder modern comfort. Bijna de enige huishoudelijke gemaksvoorziening die Thomas ooit bezat was een koelkast, waar hij al snel weer afstand van deed omdat het ding te veel lawaai maakte. Toen hij als priester met emeritaat ging, verhuisden ze naar een piepklein, onverwarmd huisje in een van de mooiste delen van Wales, waarin de temperatuur echter soms onder het vriespunt zakte.
Thomas was zeer productief en schreef meer dan 1500 gedichten. Hoewel zijn gedichten modernistisch van vorm zijn en zich bezighouden met de diepste lagen van het menselijk bestaan, raken ze onmiddellijk het gevoel. Hun taal is eenvoudig, hun weerklank diep. Aan het eind van zijn leven werden er van zijn nieuwe bundels 20.000 exemplaren verkocht in Groot-Brittannië – een enorm aantal voor iemand wiens eerste boek op eigen kosten werd gedrukt door een klein drukkerijtje boven een viswinkel in Carmathen, en een bevestiging dat niet alleen het clichématige of triviale goed verkoopt. Ook al was zijn uiterlijke leven niet veelbewogen en is er geen aanleiding om er een van die gigantische literaire biografieën aan te wijden die tegenwoordig in de mode zijn (als er al een leven is dat zoiets rechtvaardigt), een man als Thomas is van groot belang en betekenis.
Deze biografie – geschreven door iemand die Welsh als moedertaal heeft en die in 1960 als student Thomas voor het eerst ontmoette toen de dichter nog maar net bekend was geworden – is precies van de juiste lengte: de lezer hoeft niet een al te groot deel van zijn eigen leven opzij te zetten of alle andere bezigheden op te geven om het te lezen. De auteur heeft in het oog gehouden dat het doel van een dichtersbiografie is om het werk te belichten, en dit boek slaagt daar goed in. Omdat het onderwerp zowel onalledaags als briljant is, is het boek zeer onderhoudend.
Is er één thema dat aan Thomas’ leven en werk ten grondslag ligt en dat al diens tegenstrijdigheden met elkaar verzoent? Ik denk dat we het kunnen vinden in een essay dat hij in 1946 schreef voor een klein nationalistisch tijdschrift in Wales. “Zijn niet driekwart van onze moderne kwalen,” vroeg hij, ”te wijten aan het feit dat we vergeten zijn hoe we moeten leven …?” En we zijn vergeten hoe we moeten leven omdat we weelde en lichamelijke gemakken hebben aanbeden en God de rug hebben toegekeerd. Thomas’ politieke antwoord op deze moderne zielloosheid en op de moderne vernietiging van het Welshe platteland door wegen, bouwprojecten en vakantiegangers, was het Welshe nationalisme dat een sterke preoccupatie met het verleden heeft. Voor hem vertegenwoordigde Engeland de moderniteit en dus alles wat zielloos, oppervlakkig, mechanisch, materialistisch, vulgair en ijdel is. Het observeren van de schoonheid van de natuur, vooral het landschap en de vogels, was voor hem een spirituele oefening, een herinnering dat God ons alles heeft gegeven wat we nodig hebben voor een vervuld leven, als we er maar aandacht voor hebben. Niemand kon zeggen dat hij niet probeerde te leven naar zijn credo.
Thomas voerde zijn haat tegen de moderne wereld tot schijnbaar absurde hoogten op. De biograaf interviewde zijn enige zoon, die duidelijk niet veel om zijn vader gaf (hij woont nu in Thailand met zijn Thaise vrouw, zeker niet het lot dat een nationalist uit Wales hem zou toewensen). Zijn zoon zei: “Als zoon van een predikant moest ik verplicht naar de kerk om naar hem te luisteren terwijl hij maar doordramde over het kwaad van koelkasten.” “Koelkasten?” vroeg de biograaf ongelovig. “Dat zal toch wel niet.”
The Ogre of Wales
“Oh ja, dat deed hij wel, het was de Machine, weet je,” antwoordde de zoon. “En wasmachines. En televisies. En dit tegen een gemeente die geen van deze dingen bezat en ernaar verlangde.”
Het is gemakkelijk om hier om te lachen (en de dichter Philip Larkin verwees in zijn brieven naar R. S. Thomas als stomvervelende zeurpiet [Arsewipe Thomas]). Maar in feite stelde Thomas een diepe vraag waar geen antwoord op kwam: Waar dient het leven voor? Is het alleen maar om meer te consumeren en onszelf te verdoven met steeds meer vertier en gadgets? Wat doet dit met onze ziel? In een vroeg gedicht beschrijft Thomas een boer uit Wales, apetrots op zijn nieuwe tractor:
Ah, je moest Cynddylan eens zien op een tractor. Weg is het oude beeld dat hem aan de aarde bond; Een nieuwe mens is hij nu, deel van de machine, De zenuwen van staal, het hart pompt olie rond. De koppeling raast, de versnelling gehoorzaamt Zijn kleinste bevel, en kijk, hij rijdt weg, Van het erf, de kippen verstrooiend. Rijdend naar zijn werk, zoals het een groot man betaamt, Is hij de gehelmde ridder die de rust van het veld, Spiegel van stilte, doorbreekt, hij die ‘t bos ontdoet Van vossen en eekhoorns en felle gaaien. Boven de hoge bomen rijst nu zonnegloed, Die hagen laat oplichten, maar niet voor hem Die zijn motor laat lopen op geheel andere brandstof. En alle vogels zingen, vergeefs hun snavels wijd, Als Cynddylan trots het weggetje oprijdt.
[Origineel:]
Cynddylan on a Tractor
Ah, you should see Cynddylan on a tractor. Gone the old look that yoked him to the soil; He is a new man now, part of the machine, His nerves of metal, and his blood oil. The clutch curses, but the gears obey His least bidding, and lo, he’s away Out of the farmyard, scattering hens. Riding to work now as a great man should, He is the knight at arms breaking the fields’ Mirror of silence, emptying the wood Of foxes and squirrels and bright jays. The sun comes over the tall trees Kindling all the hedges, but not for him Who runs his engine on a different fuel. And all the birds are singing, bills wide in vain, As Cynddylan passes proudly up the lane.
We kunnen natuurlijk twisten over de vraag of er ooit wel zo’n spirituele harmonie heeft bestaan, waarbij de mens volledig één was met alle taken die uitgevoerd moesten worden om zijn zware bestaan aan de aarde te ontrukken. Maar het gedicht wijst er in ieder geval op dat vooruitgang zoals uitgebeeld door de tractor ook verlies met zich meebrengt, in dit geval een ernstig verlies, en dat een opeenstapeling van steeds meer tractorachtige apparaten (koelkasten, wasmachines, televisies, enzovoort) niet het goede leven vormt. Want als we al deze dingen uiteindelijk hebben, rijzen nog steeds de vragen: “Wat nu?” en “Hoe moeten we leven?” en “Waarom zouden we tevreden moeten zijn met meer van hetzelfde?” Aan alle gedichten van Thomas ligt een onderzoek naar de existentiële behoeften van de mens ten grondslag, en het bange vermoeden dat de mens deze volkomen verkeerd begrepen heeft, waardoor diens hele persoonlijkheid misvormd wordt. Daarom lijkt Thomas altijd zo intens individueel, altijd een minderheid van één, zelfs in zijn huwelijk. Hij heeft de intensiteit van een profeet en het meesterschap van een dichter – opmerkelijke eigenschappen in de tweede helft van de twintigste eeuw.
Byron Rogers – foto van Facebook
De auteur van de biografie is grappig zonder respectloos te zijn. Hij laat zien dat Thomas over een droge humor beschikte en hij brengt ook de diepte van zijn karakter goed over. Hij begrijpt dat Thomas, ondanks zijn uiterlijke froideur [kilheid] (hij leek vaak de voorkeur te geven aan vogels kijken boven menselijk gezelschap), een man was met een diepgaand gevoelsleven, iets wat onze tijd van uitbundige zelfexpressie misschien moeilijk kan begrijpen of zelfs maar geloven.
Het verslag van de dood van zijn vrouw in 1991 is buitengewoon ontroerend. Ze was al lange tijd ziek. Haar slaapkamer in hun kleine huisje – dat geen voorzieningen had, naast een uitzicht dat zo mooi was dat mijn hart een keer overslaat als ik eraan denk – was bereikbaar via een ladder. Hij bracht haar thuis uit het ziekenhuis toen duidelijk werd dat ze niet meer beter kon worden, en hij droeg haar “zelf de ladder op zoals hij een bruid zou dragen,” en dat terwijl hij net een hernia-operatie had ondergaan (hij was toen 78, zij 82). Ze stierf vier dagen later.
Na haar dood schreef hij liefdesgedichten die buitengewoon teder zijn:
[Hier vindt u nog wat toelichting bij de vertaling.]
Ze liet me alleen. Van wie was die stem, kouder dan grafwind, die sprak “Het is voorbij”? Ongrijpbaar, onzichtbaar, komt ze nog bij me, zoals ze vaak deed, terwijl ik wat lees. Er is een beving van licht, als van een vogel die de zonnebaan kruist, en ik kijk op in herkenning van een afwezige aanwezigheid. Geen woord, geen geluid als ze haar gang gaat, maar een geur die blijft hangen, geur van de tijd die zichzelf offert in liefdesvuur.
[Origineel:]
No Time
She left me. What voice colder than the wind out of the grave said: “It is over?” Impalpable, invisible, she comes to me still, as she would do, and I at my reading. There is a tremor of light, as of a bird crossing the sun’s path, and I look up in recognition of a presence in absence. Not a word, not a sound, as she goes her way, but a scent lingering which is that of time immolating itself in love’s fire.
En, zelfs met nog meer tederheid:
[Hier vind u nog wat toelichting bij de vertaling.]
Een Huwelijk Wij troffen elkaar onder een stortbui van vogelklanken. Vijftig jaar verliepen, moment van Liefde in een wereld onderhorig aan de tijd. Ze was jong; ik kuste haar met mijn ogen dicht en toen ik ze opsloeg zag ik haar rimpels. “Kom” zei de dood, haar uitverkiezend als zijn partner voor de laatste dans. En zij, die bij leven alles deed met de gratie van een vogel, opende nu haar snavel voor het slaken van een zucht, niet zwaarder dan een veertje.
[Origineel:]
A Marriage
We met under a shower of bird-notes. Fifty years passed, love’s moment in a world in servitude to time. She was young; I kissed her with my eyes closed and opened them on her wrinkles. “Come” said death, choosing her as his partner for the last dance. And she, who in life had done everything with a bird’s grace, opened her bill now for the shedding of one sigh no heavier than a feather.
Dit is des te opmerkelijker omdat, volgens de gedichten die Thomas in de loop der jaren schreef, hun huwelijk bepaald geen sprookje was. Sterker nog, hij en zijn vrouw hadden het huwelijk bijna koeltjes gesloten, zonder verwachtingen van romantische gelukzaligheid:
[Vertaling:]
Ik zag haar – we waren jong – en spreidde instinctief de weelde van mijn vedertooi om aandacht. Ze werd niet misleid, maar ze aanvaardde mij – zoals een meisje dat onder een zuinig maantje soms doet zonder veel liefde – als iemand met wie je een thuis kunt maken voor het kind waar ze vandroomde.
[Origineel:]
I saw her, when young, and spread the panoply of my feathers instinctively to engage her. She was not deceived, but accepted me as a girl will under a thin moon, in love’s absence as someone she could build a home with for her imagined child.
Vijftig jaar nadat ze getrouwd waren, schreef hij:
[Vertaling:]
Samenzijn van koude handen, de ogen afgewend als geloften worden afgelegd zonder dat een woord klinkt. Geleidelijk aan na vijftig lange jaren met ingehouden adem is het hart warm geworden.
[Origineel:]
Cold hands meeting, the eyes aside as vows are contracted in the tongue’s absence. Gradually over fifty long years of held breath the heart has become warm.
Ik betwijfel of er een huwelijk is dat voor de moderne ontvankelijkheid afstotelijker is dan dit huwelijk: een simpele calculatie bij de één die uitgroeit tot een onopvallende, maar diepe emotie. Juist omdat zulke relaties zo ver van ons afstaan of onalledaags zijn, is het de moeite waard om erover na te denken.
Thomas was een man van grote ernst – ernstig, niet zwaar op de hand of alleen maar eerlijk. Hij worstelde tot het einde van zijn leven om God te vinden, niet in de zin van halleluja-roepende born again-christenen, maar in de vorm van een heuse zoektocht naar de zin van het bestaan:
[Het betreft het gedicht The New Mariner. Het complete gedicht met vertaling en wat toelichting treft u hier aan.]
[Vertaling:]
Voor mij is er nu alleen nog de God-ruimte waarin ik mijn sondes uitzend. Ik had uitgekeken naar de oude dag als een tijd van rust, een tijd om m’n horizonnen om me heen te trekken, herinneringen te zien rijpen in het zonlicht van een ommuurde tuin. Maar er is een leegte boven mijn hoofd, er zijn de diepten binnen in mij waaruit onvermoeibaar signalen komen. Als astronaut die onmogelijke reizen aflegt naar de verste uithoeken van het ik, keer ik terug met boodschappen die ik niet kan ontcijferen …
…
[Origineel:]
For me now there is only the God-space into which I send out my probes. I had looked forward to old age as a time of quietness, a time to draw my horizons about me, to watch memories ripening in the sunlight of a walled garden. But there is the void over my head and the distance within that the tireless signals come from. And astronaut on impossible journeys to the far side of the self I return with messages I cannot decipher …
Weinig mensen leefden intenser dan Thomas, hoewel hij de windstreken van het kleine Noord-Wales zelden verliet. Al zijn relaties waren intens, zonder aandacht te trekken. Hij voelde een bittere haat jegens zijn moeder – de reden is niet helemaal duidelijk (maar ik vermoed omdat ze zo alledaags was). Toch mocht ze aan het eind van haar leven bij hem en zijn vrouw in komen wonen.
[Vertaling:]
We zorgden dat ze door kon leven, niet zozeer uit liefde voor haar, maar uit afkeer van de dood.
[Origineel:]
We made her live on, not out of our affection for her, but from a dislike of death.
Deze eerlijkheid wekt bijna de indruk dat er een huid wordt afgestroopt, maar verzoening komt aan het einde:
[Vertaling:]
De ambulance kwam om ons te verlossen van de besognes van haar lichaam; ze werd overgedragen van de onkunde die ons geweten teisterde naar de zoveel zuiverder ziekenhuiszorg. Daar nam ik toen nog haar hand en maakte een strak koordje van onze vingers om de misvormde gevoelens daarmee wat steun te geven.
[Origineel:]
The ambulance came to rescue us from the issues of her body; she was delivered from the incompetence of our conscience into the hospital’s cleaner care. Yet I took her hand there and made a tight-rope of our fingers for the misshapen feelings to keep their balance upon.
Er zijn maar weinig levens, zeker van hedendaagse figuren, die ons zo hevig naar binnen doen kijken als het leven van Thomas. Deze korte biografie is de best denkbare introductie tot zijn werk.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is niet moeilijk te begrijpen. Er staat een bijna zestigjarige voor de spiegel, en hij bestudeert zijn blik, zijn gelaat, zichzelf. Hij trekt een paar hardhandige conclusies, en eindigt met een verlangen. De gebruikte werkwoorden ‘outdistanced‘ en ‘overtake‘, die enigszins tegenstrijdig zijn – de blijdschap die hem moet inhalen is hem voorbijgevlogen – maken duidelijk dat hier geen vanzelfsprekendheden aan de orde zijn.
Het gedicht is vrij van vorm, zonder noemenswaardig eindrijm. Het is bovendien opgetrokken uit enjambementen – zinnen die doorlopen over de versregels. Die enjambementen zijn bepaald niet willekeurig gekozen. Het zinselement dat op de volgende versregel terechtkomt verleent er een zekere nadruk en ernst aan, en is soms ook verrassend. Alledrie zijn belangrijk voor het effect dat het gedicht heeft.
Eigenlijk had ik dit gedicht een paar maanden geleden moeten vertalen, want toen was ik zelf nog 59, maar het gedicht had toen nog niet mijn aandacht getrokken.
Self Portrait werd gepubliceerd in de bundel: R.S. Thomas, Laboratories of the Spirit, London: Macmillan 1975.
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling
Zelfportret
Die lijdzame blik! Hier ben ik dan, Zegt-ie; negenenvijftig, kalend, de uitdaging ontlopend van de jonge meisjes. De tijd raakt gauw op, en de ziel is niet af. En het hart beseft dit is niet het portret waarvoor het poseerde. Houd de lippen strak; te veel teleurstellingen hebben de mondhoeken omlaag gehaald. Geen chirurgie die iets aan deze lijnen kan doen; wreed is het licht dat ze betast en de geest huivert. Al die bedrevenheid, leven, in het snijden van zo’n gebogen neusvleugel en voor geen ander doel dan walging. De schichtige ogen staan even stil, wachtend tot een blijdschap die uit het zicht verdween, hen in zal halen.
Origineel
Self-Portrait
That resigned look! Here I am, it says; fifty-nine, balding, shirking the challenge of the young girls. Time running out now, and the soul unfinished. And the heart knows this is not the portrait it posed for. Keep the lips firm; too many disappointments have turned the mouth down at the corners. There is no surgery can mend those lines; cruelly the light fingers them and the mind winces. All that skill, life, on the carving of the curved nostril and to no end but disgust. The hurrying eyes pause, waiting for an outdistanced gladness to overtake them.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is niet moeilijk te begrijpen. In de eerste strofe wordt een onbeduidend Welsh kerkje beschreven dat enigszins in verval is en geen toeristen trekt. In de tweede strofe wordt beeldend beschreven hoe ooit in een ver verleden een dominee in staat was eenvoudige mensen te bezielen met zijn woorden.
Daarmee is het zonder twijfel ook een nostalgisch gedicht.
Maar er is misschien nog wel iets meer over te zeggen. Thomas heeft vrij veel gedichten gemaakt over eenzame bezoeken aan eenzame kerkjes. Dit gedicht is – denk ik – ook een poging om voor zichzelf te definiëren wat zijn roeping was, de roeping van een onalledaagse anglicaanse priester in een tijd waarin de kerk massaal werd verlaten.
Hij wilde de mensen bezielen zodat ze gevoelig zouden worden voor de schoonheid van de schepping en het mysterie van het leven.
En je moet bij de slotregels ook even denken aan Life at the Bottom – het boek waarin de Britse schrijver-psychiater Theodore Dalrymple (pseud. van Anthony Daniels) beschrijft hoe de Britse onderklasse is afgedaald in treurnis, armoe en ‘self-inflicted misery’, waarin duidelijk wordt hoezeer de Britse ‘kleyne luyden’ door de intellectuelen worden geminacht, maar vooral hoe deze luyden zichzelf hebben verwaarloosd.
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling
Het kerkje
Op enige afstand van de hoofdweg, Tot rust gekomen in de grauwheid van z’n eeuw, ligt daar het kerkje – lelijk – zonder de toerist te verleiden z’n auto stil te zetten om even te kijken. Het verkeer komt er langs, en de rivier komt er langs, en ook de vluchtige schaduw van wolken, en dan nestelt het kerkje zich weer wat dieper in het gras.
Toch was het ooit hier, op net zo’n avond, in de duisternis die de toehoorders omgaf, dat een predikant in vuur ontstak en aanhoudend voor hun ogen vlamde met een vreemd licht, zodat zij de pracht van de kale bergen om hen heen zagen en zij vurig hun herhaalde ‘amen’ zongen, klein maar bevrijd zoals mensen nu niet meer zijn.
Origineel
The Chapel
A little aside from the main road, becalmed in a last-century greyness, there is the chapel, ugly, without the appeal to the tourist to stop his car and visit it. The traffic goes by, and the river goes by, and quick shadows of clouds, too, and the chapel settles a little deeper into the grass.
But here once on an evening like this, in the darkness that was about his hearers, a preacher caught fire and burned steadily before them with a strange light, so that they saw the splendour of the barren mountains about them and sang their amens fiercely, narrow but saved in a way that men are not now.
R.S. Thomas (afbeelding afkomstig van Poetry Foundation)
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is vrij dramatisch. Friedrich Nietzsche maakte een drama van de dood van God, maar R.S. Thomas kon er ook wat van.
Het gedicht heet Poste Restante. Dat betekent dat het poststuk op het postkantoor blijft liggen tot iemand het komt ophalen. De dichter richt zich tot een toekomstige lezer, iemand die niet weet in welke toestand de schrijver zich bevindt.
De schets is niet bijster rooskleurig. Maar ik denk dat Thomas hier vrij nauwkeurig beschrijft hoe hij zijn domineesroeping heeft ervaren.
Hier kunt u de geluidsopname van de vertaling beluisteren:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Poste Restante
Ik wil dat je weet hoe het ging, ongeacht of het Kruis tot stof wordt vermalen door de raderen van de mens of juist helder straalt als teken van een nieuwe tijd.
Er was een kerkje en één man die daar diende, en er waren maar weinig kerkgangers in het felle winterlicht op de heuvel, scharrelend tussen het steen dat om hen heen was gevallen als restant van een beschaving die ze – zwak als ze waren – niet konden vervangen, te arm om iets anders te doen dan wachten op het einde van een leven waarom ze niet hadden gevraagd.
Dan kwam de priester die het schorre klokje luidde dat niemand hoorde, en hij trad binnen in die duisternis, ranzig geworden door de schimmel van de jaren. En de spin liet zich zakken van de kelk, en de wijn stond daar een tijdje koud, zonder dat iemand er naar taalde behalve hijzelf, terwijl de kaarsen flakkerden als de wind aan het dak schudde. En boven dat karige maal zag hij dan zijn gelaat dat hem aanstaarde door het gebarsten glas van het raam met lippen die bewogen als van iemand die thuis was aan gene zijde.
En dan weer terug naar de klamme sacristie met het boek waarin hij zijn naam en de datum krabbelde die hij nauwelijks nog wist, zondag na zondag, terwijl het kerkje steeds dieper neerknielde en de aarde zich wentelde van seizoen tot seizoen als het rad van een reusachtige gieterij die ook jou, goede vriend, heeft gegoten, jij die nu weet wat nadien is gebeurd.
Origineel:
Poste Restante
I want you to know how it was, whether the Cross grinds into dust under men’s wheels or shines brightly as a monument to a new era.
There was a church and one man served it, and few worshipped there in the raw light on the hill in winter, moving among the stones fallen about them like the ruins of a culture they were too weak to replace, too poor themselves to do anything but wait for the ending of a life they had not asked for.
The priest would come and pull on the hoarse bell nobody heard, and enter that place of darkness, sour with the mould of the years. And the spider would run from the chalice, and the wine lie there for a time, cold and unwanted by all but he, while the candles guttered as the wind picked at the roof. And he would see over that bare meal his face staring at him from the cracked glass of the window, with the lips moving like those of an inhabitant of a world beyond this.
And so back to the damp vestry to the book where he would scratch his name and the date he could hardly remember, Sunday by Sunday, while the place sank to its knees and the earth turned from season to season like the wheel of a great foundry to produce you, friend, who will know what happened.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het hier vertaalde gedicht beschrijft een kloof. De kloof tussen enerzijds de mensen wier predikant hij was, of althans de mensen tussen wie hij leefde, en anderzijds de dichter die hij ook was.
De dames keuren hem nauwelijks een blik waardig, druk als ze zijn met de dingen die het leven onvermijdelijk met zich meebrengt: er leuk uitzien, de kinderen, en de omgang met de niet altijd even trouwe echtgenoten.
Wat Thomas als dichter en predikant te vertellen heeft resoneert niet, of nauwelijks, of maar zo heel af en toe.
Ik heb de titel ‘Blondes’ met ‘Kille dames’ vertaalt om het verband tussen ‘blonde’ en ‘bland’, ‘kil’ en ‘koel’ te behouden. De haarkleur vind ik hier niet van doorslaggevend belang. Mocht ik me daarin vergist hebben, dan houd ik me aanbevolen voor uw gemotiveerde kritiek.
(Bij nader inzien vind ik ‘kille dames’ te onbewimpeld. Bovendien verdwijnt met die ‘kille dames’ de verrassing van het gedicht. Ik heb de titel daarom toch gewijzigd in ‘Blondines’.)
Het gedicht werd gepubliceerd in de bundel Pietà (1966)
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Blondines
Ze liepen langs met nietszeggende blik. Het is de eenvoud van hun levens waar ik Naar smacht: mooi zijn, vol begrip, geen probleem Dat niet met een kus of een lach kan worden Weggepoetst. Ik zie ze lange straten aflopen Met de accuratesse van een lijnbus tijdens de dienst, draden die patronen vormen Die ze niet kennen. Duizend gordijnen Worden opengeschoven ter verwelkoming Van een echtgenoot die hun trouw beschaamde, die hen kinderen schonk Om mee te spelen, gerinkel van kleingeld Voor hun noden. De met tranen behangen boom Van een dichter schiet geen wortel in hun hart.
Origineel:
Blondes
They pass me with bland looks. It is the simplicity of their lives I ache for: prettiness and a soft heart, no problems Not to be brought to life size By a kiss or a smile. I see them walking Up long streets with the accuracy of shuttles At work, threads crossed to make a pattern Unknown to them. A thousand curtains Are parted to welcome home The husbands to have overdrawn On their blank trust, giving them children To play with, a jingle of small change For their pangs. The tear-laden tree Of a poet strikes no roots in their hearts.
R.S. Thomas – The Ogre of Wales. Fotograaf: Howard Barlow
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is een illustratie van bovenstaand citaat: het beschrijft het belang van ontvankelijkheid, van echt kijken – en het benoemt wat het onmogelijk maakt om tot die weelde door te dringen: wie zich met anderen verdringt, ontneemt zichzelf de mogelijkheid tot zien. Het is bijna onmogelijk om te zien als je geen afzondering kent.
De uitdrukking ‘de weinigen die zijn uitverkoren’ is ontleend aan een gelijkenis van Jezus: “Want velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren” (Mattheüs 22:14).
Het gedicht werd gepubliceerd in de bundel Not That He Brought Flowers (1968).
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Het kleine raampje
In Wales kun je juwelen Vinden, maar alleen met het Oog. Een heuvel baadt plotseling In licht. Een weide zindert Van kleur, en dooft vervolgens Weer uit; op één dag kun je De breedte van het spectrum Gadeslaan, en rijk worden
Met kijken. Maar pas op; Deze weelde is voor de weinigen Die zijn uitverkoren. Zij die zich verdringen Voor een klein raampje, maken het vuil Met hun adem, al is het uitzicht Nog zo subliem en onuitputtelijk.
Origineel:
The Small Window
In Wales there are jewels To gather, but with the eyes Only. A hill lights up Suddenly. A field trembles With colour and goes out In its turn; in one day You can witness the extent Of the spectrum and grow rich
With looking. Have a care; This wealth is for the few And chosen. Those who crowd A small window dirty it With their breathing, though sublime And inexhaustible the view.
R.S. Thomas, uitkijkend op de Welshe kust, met uitzicht op de Ierse zee
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht behandelt een thema dat vaker bij R.S. Thomas voorkomt: de tijd verstrijkt, en je beseft opeens hoe belangrijk de vrouw met wie je getrouwd bent voor je was, en je beseft tegelijkertijd hoe slecht je haar eigenlijk hebt gekend. Haar schoonheid was evident, voor jouzelf en anderen, maar wat er in haar leefde is je toch ook vaak ontgaan.
Ik vermoed dat er ook enig schuldgevoel meespeelt bij de dichter. Het applaus komt wel heel laat. En het lijkt alsof hij haar wil bezweren af te zien van het naderende einde, met een klein beetje acceptatie: nog één keer.
Het is een ontroerend gedicht.
Het gedicht Acting is opgenomen in de bundel H’m (1972).
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Toneel
Sinds ik haar in mijn onbezonnenheid trouwde, wist ik nooit of ze geen toneel speelde. ‘Ik hou van je’ kon ze zeggen; ik hoorde het zuchten van de toeschouwers. ‘Ik haat je’; nooit was ik zeker of ze er nog waren. Ze was bekoorlijk. Ik was maar de toiletspiegel waarin ze zich opmaakte. Ik beheerde als echtgenoot de golvende weide van haar lichaam. Waarop hun ogen graasden in de nacht.
Nu is ze alleen op het broze podium van zichzelf waarop ze haar laatste rol speelt. Het is volmaakt. Nooit in haar hele carrière was ze zo goed. En toch is het doek reeds gevallen. Mijn lieve charmeur, kom tevoorschijn om het applaus te ontvangen. Kijk, ook ik klap mee.
Origineel:
Acting
Being unwise enough to have married her I never knew when she was not acting. ‘I love you’ she would say; I heard the audiences Sigh. ‘I hate you’; I could never be sure They were still there. She was lovely. I Was only the looking-glass she made up in. I husbanded the rippling meadow Of her body. Their eyes grazed nightly upon it.
Alone now on the brittle platform Of herself she is playing her last rôle. It is perfect. Never in all her career Was she so good. And yet the curtain Has fallen. My charmer, come out from behind It to take the applause. Look, I am clapping too.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht behandelt een thema dat veel optreedt bij Thomas. In navolging van Paul Tillich verschoof bij hem in de loop van zijn leven het accent van een God ‘up there‘ naar een God ‘out there‘, een God daarbuiten, een God om ons heen, een God die optreedt in de nog onbedorven plaatsen van de natuur, een God die op bijzondere momenten soms kon samenvallen met een God ‘in here‘. Deze noties kun je misschien romantisch noemen.
In dit gedicht wordt het ‘out there‘ als afstand beschreven, een voorstelling die vaak sterk op de voorgrond treedt: het wezenlijke is ons bijna geheel vreemd geworden.
Het gedicht Out There verscheen in de bundel Laboratories of the Spirit (1975).
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling
Vertaling:
Daarbuiten
Het is een heel ander land. Er is daar geen taal zoals wij die kennen: zelfs de kleuren zijn anders. Als de inwoners hun ogen gebruiken zien ze geen vormen, maar de afstand ertussen. Als ze op pad gaan, kiezen ze geen gewone koers, zoals reizigers doen, maar gaan ze opzij en naar buiten door een spiegel die de tijdschaal breekt. Als je ze in de vroegte tegenkomt, herken je ze aan het ontbreken van schaduw. Jouw problemen zijn in hun verleden; wat ze al bijna opgelost hebben zijn net de dingen die jij niet kunt bedenken. Tijdens kruisingsexperimenten isoleren ze, onder het microscopische vergrootglas van de geest, het menselijk virus dat ze opstoken in de gloed van hun afstandelijkheid.
Origineel:
Out There
It is another country. There is no speech there such as we know: even the colours are different. When the residents use their eyes, it is not shapes they see but the distance between them. If they go, It is not in a traveller’s Usual direction, but sideways and out through the mirror of a refracted timescale. If you meet them early, you would recognise them by an absence of shadow. Your problems are in their past; those that they are about to solve are what you are incapable of conceiving. In experiments in outbreeding, under the growing microscope of the mind, they are isolating the human virus and burning it up in the fierceness of their detachment.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is een christelijk gedicht. Het beschrijft drie mensentypen: de rationalist die God meent te kunnen benaderen in de volmaaktheid van Zijn schepping, de vurige gevoelsmens die probeert zich voor Gods aangezicht leeg te maken, en geheel naakt voor hem te verschijnen, en ten slotte de moderne mens die alles beter weet, God niet nodig meent te hebben, en die daarom het lot treft Hem niet te kunnen kennen, omdat hij in het Kruis slechts timmerhout kan ontwaren.
… en in poëzie slechts wartaal, zou je daaraan toe kunnen voegen. Niet voor niets heeft de militante atheïst Rudy Kousbroek een essay op zijn naam staan waarin hij de vloer aanveegt met de dichtkunst.
Ik heb de titel vertaald met ‘Middelaren’. Christus is middelaar tussen God en mensen. ‘Bemiddelingen’ vind ik niet mooi – het doet me denken aan slecht vertaalde filosofische verhandelingen uit het Duits. ‘Intermediairen’ klinkt me weer net wat te hip in de oren.
De brandende struik is een verwijzing naar het brandend braambos. De hoge boom is het kruis op Golgotha.
Mediations werd gepubliceerd in de bundel Laboratories of the Spirit (1975).
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling
Vertaling:
Middelaren
En tot de een sprak God: kom tot mij in cijfers en grafieken; zie mijn schoonheid in de hoeken tussen de sterren, in de formules van mijn koninkrijk. Gebruik je lenzen voor de dienst van mijn dimensies: je vindt in de ruimte of de diepte, in verhouding altijd meer van mij. En tot een ander: ik ben de brandende struik in het centrum van je bestaan; je moet je kennis afwerpen en tot mij komen met een ontblote geest. En tot de volgende sprak hij: vanwege jouw hooghartigheid, de fletsheid van je gevoel, zal ik tot je komen in de dingen van opperste eenvoud, in het lichaam van een man, gehangen aan een hoge boom die jij hebt omgevormd tot timmerhout, en je zult mij niet kennen.
Origineel:
Mediations
And to one God says: Come to me by numbers and figures; see my beauty in the angles between stars, in the equations of my kingdom. Bring your lenses to the worship of my dimensions: far out and far in, there is always more of me in proportion. And to another: I am the bush burning at the centre of your existence; you must put your knowledge off and come to me with your mind bare. And to this one he says: Because of your high stomach, the bleakness of your emotions, I will come to you in the simplest things, in the body of a man hung on a tall tree you have converted to timber and you shall not know me.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht behandelt de Werdegang van een theologische vraag: was Jezus een gewoon mens of was hij de Zoon van God. Het traditioneel-christelijke antwoord op die vraag is dat Jezus allebei was, en allebei tegelijkertijd: God incarneerde in Jezus, God werd mens. En het goddelijke kind werd niet verwekt door de mens Jozef, maar door de Heilige Geest. Het is natuurlijk hoogst raadselachtig hoe dat kan, en daarom spreken we in dit verband van een geloofsmysterie.
Mysteriën hebben iets onbevredigends voor het intellect, reden waarom de geest vaak rusteloos blijft zoeken naar een oplossing die de tegenstellingen wegneemt. Dit is het uitgangspunt van dit gedicht.
Athene belichaamt de oorsprong van onze intellectuele beschaving, onze filosofische traditie. De beeldhouwwerken van de klassieke oudheid zijn blind (ze zijn het soms in esthetische zin ook letterlijk, alsof er schellen voor hun ogen zitten), en de blindheid van het onbezielde materiaal waaruit het beeld is opgetrokken, is ook het joods-christelijke argument om geen beelden te aanbidden: die beelden leven niet, en ze zijn tot niets in staat.
Jeruzalem belichaamt de religieuze traditie. Het was de zetel van de joodse godsdienst, en de Olijfberg lag net ten oosten van Jeruzalem – het christelijke Kruis stond aan de voet van die berg.
De alchemisten probeerden het onmogelijke: ze wilden goud maken uit andere elementen. De grote vraag die het onderwerp vormt van dit gedicht is peinzend boven hun streven blijven hangen. Je mag aannemen – en dat is R.S. Thomas in optima forma – als een kwalijke damp.
Thomas slaagt er in om dit gedicht te laten zingen, ondanks het weerbarstige, voor moderne geesten onaanvaardbare onderwerp.
De vorm is betrekkelijk vrij. De regels gaan door middel van enjambementen in elkaar over. Er is een sterk ritme, er zijn fraaie beelden, maar er is niet veel rijm.
Het gedicht werd gepubliceerd in de bundel Laboratories of the Spirit (1975).
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Het probleem
Er bestond een probleem. De geest overwoog het; het lichaam vermaakte zich in de zon. Berg het weg, berg het weg fluisterde de wind. De geest dommelde. Zeven rijken verdwenen onder opgewaaid zand. Een volk verhief zich in Athene; het probleem was hen erkentelijk, maar hun blinde beelden konden het niet wegkijken. Zoon van God of Zoon des Mensen? Te Jeruzalem kreeg het probleem een nieuwe vorm. Het Kruis gaf z’n uitgemergelde antwoord aan de Heidenen. In zijn schaduw verbleekten hun beenderen. De filosofen kerstenden hun uitgangspunt. Het probleem hing rustig boven de kelders van de alchemisten.
Origineel:
The Problem
There was this problem. The mind contemplated it; the body amused itself in the sun. Put it by, put it by, the wind whispered. The mind dozed. Seven empires went under the blown sand. A people stood up in Athens; the problem recognized them, but was not to be outstared by their blind sculpture. Son of God or Son of Man? At Jerusalem the problem was given a new shape. The Cross offered its gaunt solution to the Gentiles. Under its shadow their bones whitened. The philosophers christened their premise. The problem reposed over the cellars of the alchemists.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
[Deze intro kunt u verder overslaan, als u al eerder mijn vertalingen van R.S. Thomas onder ogen hebt gehad. Het nieuwe deel begint met de woorden: Het door mij vertaalde gedicht …]
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het door mij vertaalde gedicht is niet moeilijk te begrijpen. Het beschrijft hoe moeilijk het is om onze eenzaamheid onder ogen te zien. De beeldspraak van de vermiste reiziger maakt het extra navrant.
De vorm is betrekkelijk vrij, al is het ritme dwingend, en is het aantal lettergrepen per regel vrij klein.
Je kunt je afvragen wie dat zijn, ‘all those waiting at life’s window’. Ik denk dat het een formulering is die alle mensen insluit die op een of andere manier leven in het besef dat ze eerder toeschouwer zijn dan deelnemer, het besef dat ze nooit zullen behoren tot de kring van vrolijke, goedgemutste, elkaar omhelzende winnaars van een televisie-quiz.
Maar ik geef mijn mening voor een betere.
Het gedicht is gepubliceerd in de bundel Laboratories of the Spirit (1975).
Geluidsopname:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Het woord
Daar kwam een pen, en de godheid sprak: ‘Schrijf op wat het betekent mens te zijn.’ En mijn hand zweefde lang boven de lege bladzij,
totdat er zich, als voetafdrukken van de vermiste reiziger, letters vormden op het nog onbeschreven blad, en wat ik uitschreef was het woord ‘eenzaam’.
En mijn hand bewoog om het te wissen; maar de stemmen van de tallozen die wachten bij het raam des levens riepen luide: ‘Het is waar.’
Origineel:
The Word
A pen appeared, and the god said: ‘Write what it is to be man.’ And my hand hovered long over the bare page,
until there, like footprints of the lost traveller, letters took shape on the page’s blankness, and I spelled out the word ‘lonely’.
And my hand moved to erase it; but the voices of all those waiting at life’s window cried out loud: ‘It is true.’
R.S. Thomas in Eglwys Fach. Fotograaf: John Hedgecoe
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het onderhavige gedicht werkt op verschillende manieren de beeldspraak uit van de schijngestalten van de maan. Lleyn is een schiereiland in Wales (Llŷn Peninsula). R.S. Thomas was een tijdlang predikant in Aberdaron, een plaatsje dat op de punt van dat schiereiland ligt. Het is aannemelijk dat de stenen kerk waarvan in het gedicht sprake is, de kerk in Aberdaron is, te meer omdat die kerk op steenworp afstand van de zee was gelegen en je de geluiden van de zee er goed kon horen.
De ‘maan van Jezus’ is een bijzondere uitdrukking: de metafoor geeft tegelijkertijd aan dat Jezus afschijn van God is, maar ook dat diens verschijning wisselt, wat zelfs betekent dat die verschijning soms een tijdlang onzichtbaar is. En de slang – symbool van de Satan – vergenoegt zich erin dat hij eraan kan meewerken om het ei (ook een vervormde gestalte van de maan) – d.w.z. de godheid die in Jezus mens werd – te laten verdwijnen.
De verwijzing naar William Butler Yeats betreft diens nogal apocalyptische visioen zoals opgetekend in The Second Coming (via de link op deze website in vertaling beschikbaar).
In dit gedicht dat over bidden gaat, geeft Thomas de oneigentijdse positie die hij innam m.b.t. God, kerk en geloof het meest pregnant en het meest eenvoudig weer.
Hier kunt u R.S. Thomas’ stem horen terwijl het zijn gedicht voordraagt.
Het gedicht is opgenomen in de bundel Not That He Brought Flowers (1968).
NB1 Omdat ik er maar niet in slaag om regels te laten inspringen in WordPress, ondanks mijn eindeloze getob, wijs ik erop dat de regels: “Dan klinkt een stem” en “But a voice sounds” een flink stuk moeten inspringen, zodat je ziet dat het gedicht doorloopt, maar er een duidelijke cesuur optreedt.
NB2 Ik heb een poos nagedacht over het voorzetsel in de titel. Is het ‘in’ of ‘op’ of ‘boven’ Lleyn? Het is de maan op ’t Hogeland en op Walcheren, maar het is niet de maan op Flevoland of op West-Friesland. ‘Boven’ kan wel, maar je kunt in het Engels dan ook ‘over’ gebruiken. Enfin, uiteindelijk heb ik toch maar voor ‘in Lleyn’ gekozen. Ik houd me aanbevolen voor gemotiveerde verbetersuggesties.
Byron Rogers, The Man Who Went into the West. The Life of R.S. Thomas, Londen: Aurum Press 2006
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
De maan in Lleyn
Het laatste kwartier van de maan van Jezus, maakt plaats voor het donker; de slang verteert het ei. Hier, op mijn knieën in deze stenen kerk die alleen nog gevuld wordt met de zwijgende gemeenschap van schaduwen en het geluid van de zee, geloof je grif dat Yeats gelijk had. Alsof ze nooit hadden gezongen, slokten kalkschalen zangkoren op; het tij omspoelt de bijbel; de kerkklok trekt geen mens meer naar het broze wonder van het brood. Het zand wacht tot de korrels in de muur terugvloeien in zijn blonde tijdglas. Religie is passé, en wat ontstaan zal uit de vorm van de nieuwe maan – geen mens die het weet. Dan klinkt een stem in mijn oor: waarom zo gehaast sterveling? Zelfs deze zeeën zijn gedoopt. De parochie draagt de naam van een heilige waaraan de tijd het habijt niet kan ontnemen. In steden die hun belofte zijn ontgroeid, keren de mensen als pelgrims terug, zij het niet steeds daarheen, maar vaak naar de herschepping ervan in hun eigen geest. Jij moet blijven knielen. En zoals deze maan zijn weg kiest door de loodzware aardschaduw, kent ook het gebed wisselende gestalten.
Origineel:
The Moon in Lleyn
The last quarter of the moon of Jesus gives way to the dark; the serpent digests the egg. Here on my knees in this stone church, that is full only of the silent congregation of shadows and the sea’s sound, it is easy to believe Yeats was right. Just as though choirs had not sung, shells have swallowed them; the tide laps at the Bible; the bell fetches no people to the brittle miracle of the bread. The sand is waiting for the running back of the grains in the wall into its blond glass. Religion is over, and what will emerge from the body of the new moon, no one can say. But a voice sounds in my ear: Why so fast, mortal? These very seas are baptized. The parish has a saint’s name time cannot unfrock. In cities that have outgrown their promise people are becoming pilgrims again, if not to this place, then to the recreation of it in their own spirits. You must remain kneeling. Even as this moon making its way through the earth’s cumbersome shadow, prayer, too, has its phases.
R.S. Thomas in Eglwys Fach. Fotograaf: John Hedgecoe
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilderes Mildred Eldridge (1909-1991).
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het onderhavige gedicht is een monoloog waarin een voor R.S. Thomas karakteristieke, bittere fantasie wordt uitgewerkt: er wordt een God opgevoerd die het helemaal gehad heeft met de mensheid, en er een eind aan gaat maken.
Het gedicht heeft zelfs een actuele kant: er worden virussen opgevoerd als de dienstwillige, duistere medewerkers van deze bittere God.
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Alleenspraak
En God dacht: bid maar een eind weg, schepsels; ik ga er zodadelijk een eind aan maken; het is, als je wilt, m’n eigen fout. ‘t Was niet mijn eerste blunder; mijn misstap werd gewist door een gletsjer. Ik zag ze gaan, buiten jullie blik – paleizen, raketten. Mijn privéwereld werd gekraakt; dan openden zich de scheuren; een verbond met de aarde ontstond. Winden bliezen de vlakten leeg. Vanuit de woestijnen seinden de geraamten naar me, tevergeefs. En na de aarde, het vuur; de wereld brandde. Ik weet niet meer hoe lang, want het felle schrijven heeft me versuft. Ik blies mijn koude adem uit; de damp condenseerde in de holten. De zon werd losgerukt uit mijn zijde. Je verscheen uit de wateren, verfijnd als water, met je minerale gedichten en beloften van gehoorzaamheid. Ik heb te lang naar je geluisterd. In de kerken die je voor me bouwde, knielde je neer voor de Machine. Waar kun je schuilen voor de onzichtbare virussen, mijn dienstwillige personeel van de duisternis?
Origineel:
Soliloquy
And God thought: Pray away, Creatures; I’m going to destroy It. The mistake’s mine, If you like. I have blundered Before; the glaciers erased My error. I saw them go Further than you – palaces, Missiles. My privacy Was invaded; then the flaw Took over; they allied themselves With the dust. Winds blew away Their pasture. Their bones signalled From the desert to me In vain. After the dust, fire; The earth burned. I have forgotten How long, but the fierce writing Seduced me. I blew with my cool Breath; the vapour condensed In the hollows. The sun was torn From my side. Out of the waters You came, as subtle As water, with your mineral Poetry and promises Of obedience. I listened to you Too long. Within the churches You built me you genuflected To the machine. Where will it Take you from the invisible Viruses, the personnel Of the darkness that do my will?
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilderes Mildred Eldridge (1909-1991).
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
Het vertaalde gedicht is karakteristiek voor Thomas: hij zoekt naar zin en betekenis, naar diepte, naar religieuze openbaring, en eigenlijk vindt hij die ook, maar het is alleen niet in de vorm van een stem die weerklinkt uit den hoge, of een teken dat uit de hemel nederdaalt.
Correspondence heeft in het Engels dezelfde dubbele betekenis als in het Nederlands: schriftelijke gedachtewisseling en overeenkomst(igheid).
De zin ‘Younger I deemed truth / was to come at beyond the horizon‘ bevat een verwijzing naar een ander gedicht van R.S. Thomas, namelijk A life / Een leven (elders op deze website in vertaling beschikbaar).
Het gedicht is opgenomen in de bundel Between Here and Now uit 1981.
Geluidsopname
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
Vertaling:
Correspondentie
Je vraagt waarom ik niet schrijf. Maar wat kun je zeggen? Het zoute zeewater deint de baai in en uit, zoals het gedaan heeft sinds onheuglijke tijden. Wat heb je daaraan? Het laat slecht leesbaar schrift achter op de kust. Als je hier zou zijn, hadden we er vast over getwist. Mensen drommen net zo onwetend langs dit zeetableau als door een galerij met hoge kunst. Steeds zoek ik naar betekenis. De golven zijn een roltrap die je op kunt, maar slechts in gedachten. Naar beneden storten blijft een steile zaak. Als jongeman dacht ik dat je waarheid zou aantreffen achter de horizon. Nu ik ouder ben zwijg ik, en ben ik nog even ver als toen. Zulke tobberijen vind je saai? Het verklaart mijn zwijgen. Ik wou dat er net zo’n simpele verklaring was voor het zwijgen van God.
Origineel:
Correspondence
You ask why I don’t write. But what is there to say? The salt current swings in and out of the bay, as it has done time out of mind. How does that help? It leaves illegible writing on the shore. If you were here, we would quarrel about it. People file past this seascape as ignorantly as through a gallery of great art. I keep searching for meaning. The waves are a moving staircase to climb, but in thought only. The fall from the top is as sheer as ever. Younger I deemed truth was to come at beyond the horizon. Older I stay still and am as far off as before. These nail-parings bore you? They explain my silence. I wish there were as simple An explanation for the silence of God.
R.S. Thomas op een kerkhof in Eglwys Fach. Foto: John Hedgecoe.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilderes Mildred Eldridge (1909-1991).
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In genoemd boek gaat de schrijver ook in op het onderhavige gedicht, en wel op de pagina’s 40-41.
In het gedicht But the silence in the mind stelt Thomas stil-zijn – echt stil zijn, ook je gedachten stil zetten – gelijk aan het luisteren naar God. Als ervaring wordt dit idee beschreven in een ander gedicht van Thomas, namelijk De gloeiende akker – hierin wordt de tijd getranscendeerd, en is de spreker aanwezig in een moment die de eeuwigheid in zich draagt.
Er zijn drie leidende gedachten: 1. de stilte, een stilte die een gehoorsafstand kent, een stilte ook die in staat is jou iets toe te roepen over je eigen diepten heen, 2. de ‘aanwezigheid’ van iets wat strikt genomen afwezig is, en 3. de bodemloosheid, de afgrond, de diepte.
De metafoor van de afgrond wordt ontleend aan psalm 42 waarin vers 8 in de Statenvertaling als volgt klinkt:
“De afgrond roept tot den afgrond, bij het gedruis Uwer watergoten; al Uw baren en Uw golven zijn over mij heengegaan.“
De armada van onze gedachten komt – eenmaal te water gelaten op het oppervlak van de bodemloze oceaan – nooit op zijn bestemming aan. De afgrond blijkt te roepen tot de afgrond, en de stem van de alomtegenwoordige stilte – die strikt genomen afwezigheid is van geluid – klinkt over onze eigen afgrond heen.
Het idee van de afgrond in onszelf ontleende Thomas aan Søren Kierkegaard die het bestaan beschreef als eng en subliem, als het oversteken van een afgrond die thousands of fathoms diep is.
Temidden van al deze paradoxen, blijkt het luisteren naar de alomtegenwoordige stilte toch het allerhoogste wat we bereiken kunnen binnen de omtrek van onszelf die gelijk is aan de omtrek van God, tot wie we via de stilte toegang hebben.
Het gedicht lijkt pardoes te beginnen, alsof Thomas met het gedicht een tegenwerping maakt tegen iets wat hij zojuist heeft gehoord.
Enfin, genoeg diepzinnig gepraat.
Dit gedicht is gepubliceerd in de bundel Counterpoint (1990).
Vertaling:
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
——————————————————————————————————————————-
Maar als het stil is in de geest
Maar als het stil is in de geest zijn we op ons best, binnen gehoorsafstand van de stilte die we God noemen. Dit is de afgrond van de psalmist die roept tot de afgrond, de peilloze oceaan waarop we de armada van onze gedachten loslaten – die nooit aankomt.
Zo is het een aanwezigheid waarvan de omtrek onze omtrek is; die roept ons toe over onze eigen diepten heen. Wat kun je anders doen om nader te komen tot zo’n alom– tegenwoordigheid dan stil te blijven?
Origineel:
But the silence in the mind
But the silence in the mind is when we live best, within listening distance of the silence we call God. This is the deep calling to deep of the psalm- writer, the bottomless ocean we launch the armada of our thoughts on, never arriving.
It is a presence, then, whose margins are our margins; that calls us out over our own fathoms. What to do but draw a little nearer to such ubiquity by remaining still?
R.S. Thomas in Eglwys Fach. Fotograaf: John Hedgecoe
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) was een Welshe dichter die (meestal) in het Engels schreef. Hij was een anglicaans priester die getrouwd was met de schilderes Mildred Eldridge (1909-1991).
R.S. Thomas was een enigszins zonderlinge, eenzelvige figuur, een groot liefhebber van het vaak desolate Welshe landschap, een vogelkenner, vaak in verzet tegen een tijdgeest die meer waarde hechtte aan materiële luxe en lichamelijk genot dan aan de geestelijke zaken waar het – in zijn visie – werkelijk om ging. John Betjeman en Kingsley Amis waren bewonderaars. Seamus Heaney hield in 2001 een herdenkingsrede in Westminster Abbey (vertaling via de link beschikbaar).
Hij schreef veel religieuze poëzie. Volgens Christopher Morgan, de schrijver van R.S.Thomas: Identity, Environment, Deity (Manchester University Press, 2003, p.150-151; het boek is via de link online beschikbaar), maakte Thomas een ontwikkeling door van een mythische, deïstische religiositeit naar een houding die in de theologie wel wordt aangeduid met het begrip via negativa – de weg van de ontkenning. Dit is een spirituele houding waarin de relatie met een alomtegenwoordige God die de grond van ons bestaan is (in tegenstelling tot een veraf zijnde Schepper-God), wordt gevonden door zich te concentreren op afwezigheid en gemis.
In een treffend filmpje uit 1996 dat Bloodaxe Books beschikbaar heeft gemaakt – hier raadpleegbaar – zegt Thomas (vanaf 4’18”):
“Mocht er sowieso later nog aan mij gedacht worden, dan zal dat wel zijn om de intensiteit van een paar gedichten die ik heb geschreven. Maar, los van de gedichten, als mens hoop ik dat m’n voorbeeld van iemand die ervan hield buiten te zijn, die hield van de aardse dingen, en die het talent had meegekregen om ze niet alleen te horen maar ook te zien, voor anderen een zeker nut heeft gehad.”
Het gedicht A Life is een zelfportret. Dat geldt natuurlijk wel voor meer gedichten, maar in dit geval is dat heel letterlijk zo. Het is een ernstig gedicht, maar ook in zekere zin een onbekommerd gedicht, niet zonder zelfspot.
De grappig-bittere zin: “Waar twee / bijeen zijn, was hij de ongewenste / derde” is een toespeling op het bijbelwoord: “Waar twee of drie in Mijn Naam bijeengekomen zijn, daar ben Ik in hun midden” (Mattheüs 18:20).
Dit gedicht wordt treffend besproken in de openingsalinea van de R.S. Thomas-herdenkingsrede die Seamus Heaney heeft gehouden in Westminster Abbey op 28 maart 2001. Deze rede is in vertaling beschikbaar op deze website.
Dat Thomas zijn gezicht redde met gedichten ten overstaan van de krenkingen die het proza voor hem in petto had, betekent dat hij kletspraat en cynische rechttoe-rechtaan-praatjes zonder diepzinnigheid en zonder het besef dat er ook nog zoiets als een ‘hoger honing’ kon worden verzameld, enigszins op afstand wist te houden door zijn dichterschap, en misschien ook door de pastorale kant van zijn predikantschap.
Zijn religieuze inslag wordt uitgedrukt met de zin: “Slechts visionair / in het besef van een horizon / achter de horizon.”
De ‘gewetensbezwaarde’, de ‘doodspropaganda’ en de ‘dwangmatige vrijwilliger’ zijn verwijzingen naar Thomas’ pacifistische inslag en de oorlogsretoriek die hij om zich heen hoorde – maar ze moeten hier dichterlijk worden opgevat: hij volgde zijn eigen spoor, bleef zijn dichterlijke en geestelijke roeping trouw, en gaf niet toe aan druk van buitenaf. Maar het vrijwilligerschap is wel dwangmatig – hier stond hij, en hij kon niet anders.
Het gedicht is opgenomen in de bundel Experimenting with an Amen (1986).
Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld
——————————————————————————————————————————-
Vertaling:
Een leven
Lang geleefd; veel angst, minder moed. In de school der liefde slechtste van de klas; wat de Tijd vroeg is te ver heen om te achterhalen. Goed in knielen; geeft toe, verticaal, aan kleine verleidingen. Een mond waaraan halfbakken ideeën ontsnapten. Waar twee bijeen zijn, was hij de ongewenste derde. Een Narcissus, gekweld door de fluisterstemmen achter de spiegel. Slechts visionair in het besef van een horizon achter de horizon. Twijfelend aan God, te lafhartig om hem te verwerpen. Met verzen z’n gezicht reddend voor de krenking van proza. Een van ‘s levens gewetensbezwaarden, nooit zwichtend voor de doodspropaganda, maar een dwangmatige vrijwilliger.
Origineel:
A Life
Lived long; much fear, less courage. Bottom in love’s school of his class; time’s reasons too far back to be known. Good on his knees, yielding, vertical, to petty temptations. A mouth thoughts escaped from unfledged. Where two were company, he the unwanted third. A Narcissus tortured by the whisperers behind the mirror. Visionary only in his perception of an horizon beyond the horizon. Doubtful of God, too pusillanimous to deny him. Saving his face in verse from the humiliations prose inflicted on him. One of life’s conscientious objectors, conceding nothing to the propaganda of death but a compulsion to volunteer.
The Hidden Law 
.jpg){kind=link}
_Gwynedd,_Wales_65.jpg){kind=link}
