Maandelijks archief: november 2018

De angst voor de dood

Geef een reactie

Experiment met klank en metrum.

De angst voor de dood

De angst voor de dood is het grootst in de Doeroelizanen,
En zij krakelieren hun nakroost zo gauw ze voor ’t eerst zijn gekrield.
Verlateringskloet heeft zich snel in hun klompige armen ontzield,
En niemand heeft ooit nog de Karmitoet durven vermanen.

De Karmitoet is, met zijn keilige stroken en platsige wenden,
Door Doerilizanen en Elpen en Pinok met vreugde aanvaard,
Al had onze Pinok bitoeren, en heeft hij dramentig in tarsoe verklaard
Dat hij zijn krawatsen, zijn heil en zijn konterziek spoedig zal zenden.

Zo komt het dat Karmitoet Pinok de droesem amechtig doet klieven,
En Elp zich versnaterd ten koste van Pinok en Doerilizaan.
Het helpt niet bepaald dat dezulken zich troekus en krenk laten gaan,
Maar ach, de graven beslinken zodra het behaagt aan de krong der gelieven.

(Eigen werk)

De boom der liefde

Geef een reactie

De boom der liefde

Ze hoopte dat haar man weer aan zou sterken,
En bette liefdevol het transpirerend hoofd.
Het fraaie kerkhof telt wel duizend zerken.

Een kraai verhief zich schielijk op zijn vlerken:
Wat hij gezien had, had geen mens geloofd.
Ze hoopte dat haar man weer aan zou sterken.

De vogel vloog nu zonder aarzeling ter kerke:
Het liefdesloon is dat men eeuwig slooft.
Het kerkhof zwijgt en telt wel duizend zerken.

De hovenier verzorgde plichtsgetrouw de perken.
De boom der liefde droeg een bitter ooft.
Ze hoopte dat haar man weer aan zou sterken,

En dat de buren nooit iets zouden merken:
Het lijk was van zijn waardigheid beroofd.
Het fraaie kerkhof telt wel duizend zerken.

Ze werd geroerd door ’t bloeden van de berken.
Ze had zijn schedel met een bijl gekloofd.
Ze had gehoopt dat hij weer aan zou sterken.
Het kerkhof telt nu meer dan duizend zerken.

(Eigen werk)

Hoofdpiet wordt Heiligman

Geef een reactie

Graag draag ik ook een steentje bij aan het hier te lande zo welig tierende Zwartepietendebat.

Ik koos voor de vorm van het Ollebolleke of de Dubbele Dactylus, ook wel Dartele Dactylus. Deze  versvorm heeft twee strofen die allebei als metrum hebben: ollekebolleke, ollekebolleke, ollekebolleke, ollekebom. De eerste regel is een soort motto, de tweede een naam, en de tweede regel van de slotstrofe moet uit één woord bestaan. De slotregels van de beide strofen moeten rijmen.

De aanleiding was het bericht dat de hoofdpersoon van het vers, Erik van Muiswinkel, na jarenlang op de televisie Hoofdpiet te zijn geweest, ervoor gekozen heeft om dit jaar als hoofdstedelijke Sinterklaas op te treden.

Hoofdpiet wordt Heiligman –
Erik van Muiswinkel
Koos voor de lijkkleur,
De baard en de staf.

O wat een tragische
Huidkleurverandering,
Want al die wittigheid
Gaat er nooit af!

Ergens – R.S. Thomas

5 Antwoorden

De dichter Ronald Stuart Thomas – plattelandsdominee in Wales – was een eigenaardig man. Hij was Welsh, sprak en schreef ook in het Welsh, maar zijn poëzie is vrijwel geheel in het Engels geschreven. Hij verzette zich zijn hele leven tegen bijna alle aspecten van onze moderne wereld, van apparaten tot bikini’s, van glamour tot ronkende tractoren, van popmuziek tot milieuvervuiling. Voordat u nu denkt dat we hier met een idioot te maken hebben, citeer ik nog even de atheïst Kingsley Amis die over zijn dichtkunst zei: “[Thomas’s poetry] reduces most other modern verse to footling whimsy” (footling whimsy = triviale gekkigheid).

Hij was getrouwd met Mildred Eldrige, een verfijnde schilder, hij hield van vogels kijken en wandelen in het bijna verlaten Welshe landschap.

In dit gedicht steekt hij de draak met onze neiging tot gemakzuchtige nabootsing en de oppervlakkigheid van het moderne toerisme, het zoeken naar ervaringen en thrills die een imitatie zijn van wat je bij anderen hebt gezien of gehoord, de illusie dat je iets meemaakt als je iets nadoet wat een ander reeds voor jou heeft gedaan.

Hij gebruikt alledaagse taal, is treffend in zijn beeldspraak, zijn verzen lopen heel natuurlijk, maar hij gebruikt weinig rijm. Hij gebruikt wel veel enjambementen, zinnen die over de versregels heenlopen.

Misschien zou hij ook wel de draak hebben gestoken met vertalingen.

Vertaling:

Ergens

Iets om mee te nemen zodat je kan
laten zien dat je er was: een lok van Gods
haar, stiekem gestolen toen hij
lag te slapen; een kiekje van de tuin
van de geest. Zoals bekend gaat het
bij het reizen niet om de aankomst,
maar om de thuiskomst, beladen
met stuifmeel die je moet opwerken
tot de honing waarop de ziel kan teren.

Zijn onze levens niet eigenlijk havens
waarvan we steeds bezig zijn te
vertrekken, vliegvelden die we aandoen,
maar waarop we te kort verblijven
om te zeggen waaraan ze ons doen
denken? En altijd zoeken we
bij de ander de zekerheid van een
ervaring die het waard is om voor te sterven.

Er zal toch wel een reeds afgedragen,
vurig kleed zijn, dat als een uniek
schapenvachtje is opgehangen in de eregalerij?
We vergissen ons toch niet dat het huwelijk
van deze mannen en vrouwen steevast geurt
naar het vroege voorjaar? Ergens moet toch wel
– de rechtvaardiging van al ons speuren –
dat ene licht zijn dat zulke schaduwen werpen kan?

Origineel:

Somewhere

Something to bring back to show
you have been there: a lock of God’s
hair, stolen from him while he was
asleep; a photograph of the garden
of the spirit. As has been said,
the point of travelling is not
to arrive, but to return home
laden with pollen you should work up
into the honey the mind feeds on.

What are our lives but harbours
we are continually setting out
from, airports at which we touch
down and remain in too briefly
to recognise what it is they remind
us of? And always in one
another we seek the proof
of experiences it would be worth dying for.

Surely there is a shirt of fire
this one wore, that is hung up now
like some rare fleece in the hall of heroes?
Surely these husbands and wives
have dipped their marriages in a fast
spring? Surely there exists somewhere,
as the justification for our looking for it,
the one light that can cast such shadows?

Rozen

Geef een reactie

Rozen

Je vouwde
van mijn sidderingen
rode rozen,
rozen die geurden.

Getuite lippen
zonden kleurige bellen
langzaam naar omhoog,
bellen die eindelijk,
zweven konden,
gevuld met huiver.

“Ik geloof
in de regenboog”,
sprak ik ferm,
en strekte
mijn hand
naar haar uit
als een bescheiden
god.

Met onvaste stem
zong ik een lied.

Toen plukte ik
langzaam
de rozen
van haar borsten,
blies zacht
het dons
van haar billen,
en vlijde mezelf,
onder de traag
neerdalende bellen,
geriefelijk
in haar lendenen,
vergenoegd
als een kind.

Wij lachten.
Wij stamelden.
Wij kusten.
Wij ademden.

Wij vergingen
onafwendbaar
in de vlammen
van ons vlees.

“Kom liefste”, riep ik,
“er zijn nog meer bloemen!”

(Eigen werk)

Het Derde Rijk – Kurt Tucholsky

2 Antwoorden

Stamps_of_Germany_(Berlin)_1985,_MiNr_748Ik eer op mijn manier – citeren, ter sprake brengen, prijzen – al enkele decennia Kurt Tucholsky (1890-1935), een Duitse dichter en columnist die soms nu nog bewondering wekt bij Nederlandse schrijvers.

Tucholsky was een zeer levendige, dwarse, humoristische en daarmee ook zeer serieuze schrijver, die de opkomst van het nationaalsocialisme niet heeft kunnen meemaken, en die in 1935 zelfmoord pleegde in Zweden.

Vorige week kocht ik in een kringloopwinkel aan de Veluwezoom de Rowohlt-uitgave van de Gedichte van Kurt Tucholsky voor vijftig eurocent. Ik ben er erg blij mee.

Kurt Tucholsky - GedichteKarel van het Reve schreef ooit dat Tucholsky niet erg expliciet over de opkomst van Hitler geschreven had. Hij citeerde toen de zin die hij erg mooi vond, en die ook erg mooi is: “Um mich herum verspüre ich ein leises Wandern. Sie rüsten zur Reise ins Dritte Reich.”

In de bundel die ik gekocht heb, merk ik dat Tucholsky in zekere zin na 1930 over weinig anders schreef. Zijn wereld ging ten onder.

“Wendisch und kaschubisch” zijn aanduidingen van slavische volkeren binnen de Duitse gemeenschap.

Er zijn een paar niet-bestaande Duitse woorden die ik heb vervangen door niet-bestaande Nederlandse woorden.

Ik heb overwogen om een foto van obsceniteiten schreeuwende Zwarte Piet-voorvechters op te nemen. Ik heb dat bewust en opzettelijk niet gedaan.

Vertaling:

Het Derde Rijk

Gewenst: een verheven ideaal
Voor de nationale mens,
Dat men een- en andermaal
Kan bijsnijden naar wens.
Men heeft met duitse mannenmoed
In zegenrijke uren
Een ideaal nieuw opgewroet
Dat ons niet zal bezuren:
Nee, het is niet het Eerste Rijk,
Nee, het is niet het Tweede Rijk…

Het Derde Rijk?
Alstublieft, liefst nu gelijk!

We mogen niet meer massalig zijn –
We moeten eindelijk raszalig zijn –
En vrijduits, jongduits, haard-en-erfjes-wolkerig,
En samenklontend, volks en volksig, volkerig,
En wat dan ook.
Wie het gelooft
Zal zalig zijn. Wie ’t niet gelooft, is
Heus een uitgezakte Paci- en Bolsjewist.

Het Derde Rijk?
Alstublieft, liefst nu gelijk!

Het Derde Rijk is vol van loos geluk.
We halen onze broeders eindelijk weer terug:
Sudetenduitsers, Saarduitsers,
Eupenduitsers en Deenseduitsers…
We staan steevast pal! Bejubelen de vrede.
Tijd nu voor oorlog. Wat zijn we hier beneden?
In ‘t Derde Rijk is de overwinning zeker,
Lekker onder mekaar.

Maar zacht gezegd, wat zien we daar?
Daar heerst de knoet, de sabel, de karwats,
Daar schittert zilver, bonte linten op het pak,
Daar wordt het tijdrad weer teruggedraaid –
We roepen ‘vaderland’ als ‘t echt niet langer gaat…
Daar zijn we allen rijk, gelijk
In ’t Derde Rijk.
De puurste wendische, slavische ariërs.

Ja, heus… En ook nog proletariërs!
Die ons vast als bevrijders zullen zien!
Die God gaan danken in de morgendienst –
Ze merken meteen:
We zijn sloebers als voorheen,
Opnieuw het zwoegende, grauwe gemeen,
Arme schelmen zonder hooi en haver –
Maar wel:
In ‘t Derde Rijk.

Ja, dat zijn wij.
Een blik in de statistiek:
We fabriceren veel. Meest vaderlandmystiek.

Origineel:

Das Dritte Reich

Es braucht ein hohes Ideal
der nationale Mann,
daran er morgens allemal
ein wenig turnen kann.
Da hat denn deutsche Manneskraft
in segensreichen Stunden
als neueste Errungenschaft
ein Ideal erfunden:
Es soll nicht sein das erste Reich,
es soll nicht sein das zweite Reich…

Das dritte Reich?
Bitte sehr! Bitte gleich!

Wir dürfen nicht mehr massisch sein –
wir müssen durchaus rassisch sein –
und freideutsch, jungdeutsch, heimatwolkig
und bündisch, völkisch, volkisch, volkig…
und überhaupt.
Wers glaubt,
wird selig. Wer es nicht glaubt, ist
ein ganz verkommener Paz- und Bolschewist.

Das dritte Reich?
Bitte sehr! Bitte gleich!

Im dritten Reich ist alles eitel Glück.
Wir holen unsre Brüder uns zurück:
die Sudetendeutschen und die Saardeutschen
und die Eupendeutschen und die Dänendeutschen…
Trutz dieser Welt! Wir pfeifen auf den Frieden.
Wir brauchen Krieg. Sonst sind wir nichts hienieden.
Im dritten Reich haben wir gewonnenes Spiel.
Da sind wir unter uns.

Und unter uns, da ist nicht viel.
Da herrscht der Bakel und der Säbel und der Stock –
da glänzt der Orden an dem bunten Rock,
da wird das Rad der Zeit zurückgedreht –
wir rufen »Vaterland!«, wenns gar nicht weitergeht…
Da sind wir alle reich und gleich
im dritten Reich.
Und wendisch und kaschubisch reine Arier.

Ja, richtig… Und die Proletarier!
Für die sind wir die Original-Befreier!
Die danken Gott in jeder Morgenfeier –
Und merken gleich:
Sie sind genau so arme Luder wie vorher,
genau solch schuftendes und graues Heer,
genau so arme Schelme ohne Halm und Haber –
Aber:
im dritten Reich.

Und das sind wir.
Ein Blick in die Statistik:
Wir fabrizieren viel. Am meisten nationale Mistik.

Straten van goud

Geef een reactie

Straten van goud

De Heilige Stad heeft straten van goud.
Een vlammengloed besluit het jaargetijde.
Zie toe – dit tafereel is eeuwen oud.

Van haat vervulden doen haast alles fout.
’t Klimaatvooruitzicht stemt niet tot verblijden.
De Heilige Stad heeft straten van goud.

Soms word je door de goden afgesnauwd.
De zoutpilaren zijn niet te benijden.
Zie toe – dit tafereel is eeuwen oud.

De harten van de mensen worden koud.
De dichtkunst weet geen warmte te verspreiden.
De Heilige Stad heeft straten van goud.

Een bloeddoorlopen eeuw is ons vertrouwd,
Voor wie geleden heeft, wie heeft doen lijden.
Zie toe – dit tafereel is eeuwen oud.

Kloekmoedigheid was vroeger meestal ‘stout’,
(Wat ons nog slechts tot geilheid kan verleiden).
De Heilige Stad heeft straten van goud.
Zie toe – dit tafereel is eeuwen oud.

(Eigen werk)

Hersenspoeling

Geef een reactie

Dit is een kleine oefening in het schrijven van een villanelle, een heel strenge versvorm waarin twee regels die onmiddellijk in de eerste strofe van drie regels worden genoemd, afwisselend worden herhaald in de volgende strofen, om uiteindelijk, na elkaar in het slotkwatrijn op te treden als slotregels.

Een villanelle heeft negentien regels: vijf strofen van drie regels waarin de refreinregels uit het openingsterzine afwisselend worden herhaald, en een afsluitend kwatrijn waarin de refreinregels optreden als slotregels. Er komen slechts twee rijmklanken in voor.

Hersenspoeling

Het spoelen van de hersens kun je leren:
Soms louter weerstand wat je tegenkomt.
Het is het privilege van de hoge heren

Om zomaar iets zelfzuchtigs te beweren,
En door te lullen tot de tegenstand verstomt.
Het spoelen van de hersens kun je leren.

Het hebben van bezit wekt alom ons begeren,
En wie niks heeft, denkt meestal dat dat komt
Door ’t privilege van de hoge heren.

Een duffe garderobe met confectiekleren
Wordt niet door simpel kletsen uitgegomd.
Het spoelen van de hersens kun je leren.

Maar wie zich met het eigentijdse redeneren
Onledig houdt, en zich als populist vermomd,
Omzeilt het privilege van de hoge heren.

Toch hoeft de lezer niet te dispereren,
Want het komt hoe dan ook weer goed: verdomd,
Het spoelen van de hersens kun je leren,
Dat blijft het privilege van de hoge heren.

(Eigen werk)

 

Schapen zoeken op de maan

Geef een reactie

Schapen zoeken op de maan

Schapen zoeken op de maan naar water.
Het veer glijdt zacht over de doodsrivier.
De wespen doen zich hier te goed aan bier.
Successen komen nu, of nooit, of later.

De godsdienststichter stortte in een krater.
Een witte eenhoorn danste van plezier.
De tederheden dwalen op papier,
Je ziet het misschien niet, maar toch, het staat er.

Ik ben, weet ik, geen man van bacchanalen,
Geen god meer die triomfen viert in bed,
Al trek ik in gedachten volle zalen,

En schrijf ik vlijtig voort aan dit sonnet.
Ze kunnen desgewenst me komen halen:
‘k Woon driehoog achter, in een serviceflat.

(Eigen werk)

Ik had dit gedicht ingezonden voor de Turing Gedichtenwedstrijd 2018. Er waren ongeveer 7000 inzendingen. De beoordeling vond in een aantal ronden plaats. Mijn gedicht was doorgedrongen tot de tweede ronde waarin nog 1000 gedichten over waren gebleven. Elk van deze 1000 gedichten ontving een beknopt juryrapport. Mijn rapport luidde:

Pittig, prettig gedicht. De onverwachte beelden en contrasten intrigeren meteen. Het rijm sluipt handig binnen, zonder al te veel nadrukkelijkheid. In de eerste en tweede strofe zwermt het sonnet vele kanten op, wat een zekere vaagheid teweegbrengt. Na de volta wordt het persoonlijker en duidelijker, maar tevens eenduidiger. Het gedicht zwakt af naar het einde toe. Desalniettemin getuigt het sonnet van vakmanschap.

Sonnet 66 – Shakespeare

Geef een reactie

De dichter William Shakespeare (1564-1616) heeft, behalve een heleboel toneelwerk in verzen (verreweg het meeste daarvan is trouwens pure poëzie), ook 154 sonnetten geschreven. Hier volgt de vertaling van Sonnet 66. Het is geen moeilijk sonnet. De dichter somt, na eerst gezegd te hebben dat hij om al deze dingen liever dood zou zijn, allerhande akeligs op, en zegt vervolgens dat hij er al lang niet meer geweest zou zijn, ware het niet dat hij het niet over zijn hart kan krijgen om zijn geliefde alleen te laten.

Het is dus de liefde die zin geeft aan een bestaan dat zinloos zou zijn door alle onheil en krankzinnigheid die de wereld te zien en te verstaan geeft. Opmerkelijk is dat alle akelige dingen abstracties zijn: een bedelende deugd, versmade trouw, eerbetoon aan de lafheid, misbruikte kuisheid, besmeurde zuiverheid, misleide goedheid.

De vorm van het gedicht is het Engelse sonnet (of Shakespeare-sonnet): drie rijmende kwatrijnen (strofen van vier regels), afgesloten met een rijmend distichon (een strofe van twee regels). De wending, cesuur of volte komt pas na de eerste twaalf regels.

Vertaling:

Sonnet 66

Hier walg ik van, het liefste was ik dood:
Neem nou de deugd die bedelt aan de straat,
En geile niksigheid, getooid in kirrend rood,
En echte trouw die akelig wordt versmaad,

En eer die op de lafheid wordt gespeld,
En kuisheid die aan pooiers valt ten prooi,
En zuiverheid die wordt besmeurd voor geld,
En sterkte die voor misbruik wordt vergooid,

En kunst die wordt gemuilkorfd door gezag,
En eenvoud, weggehoond voor dommigheid,
En dwaasheid, met kordate oogopslag,
En goedheid, door sirenenzang misleid.

Hier walg ik van, en ‘k was al lang gegaan,
Als ik mijn liefste niet in tranen had zien staan.

Origineel:

Sonnet 66

Tired with all these, for restful death I cry:
As, to behold desert a beggar born,
And needy nothing trimm’d in jollity,
And purest faith unhappily forsworn,

And gilded honour shamefully misplaced,
And maiden virtue rudely strumpeted,
And right perfection wrongfully disgraced,
And strength by limping sway disablèd,

And art made tongue-tied by authority,
And folly, doctor-like, controlling skill,
And simple truth miscalled simplicity,
And captive good attending captain ill.

Tired with all these, from these would I be gone,
Save that to die I leave my love alone.

Corona – Paul Celan

Geef een reactie
Paul_Celan 1945
Paul Celan – 1945

De dichter Paul Celan (1920-1970) was een duitstalige jood die in Tsjernivtsi – toenmalig Roemenië, tegenwoordig Oekraïne – werd geboren. Hij heette in het Roemeens ‘Paul Ancel’. Zijn dichtersnaam is daarvan een anagram.

Celan wordt beschouwd als een van de grootste lyrische dichters van het Duitse taalgebied. Zijn ouders werden door de nazi’s vermoord. Hij maakte in Parijs in 1970 een einde aan zijn leven.

Zijn voornaamste motief is de Holocaust, en zijn bekendste gedicht is Todesfuge, waarvan u elders een vertaling vindt op dit blog.

Corona betekent ‘kroon’ of ‘krans’, en het is in dit geval een poging om luister, een bladerkrans te verlenen aan de kortstondige liefde die zich afspeelt in de tijd die ook nog eens een neergang beleeft in de herfst.

Dit gedicht is een prachtig, meeslepend, bezwerend gedicht.

Een Nederlands artikel (De Gids, jrg. 139, p. 327-329, 1976, gereproduceerd door de dbnl) over de poëzie van Paul Celan, geschreven door vertaler Peter Nijmeijer, vindt u hier.

Een vertaling van dit gedicht door Ton Naaijkens vindt u hier.

In dit artikel in Die Welt van 11 april 2020 wordt de titel ‘Corona’ in verband gebracht met het sterrenbeeld ‘Corona’: de wijngod Dionysos liet Ariadne – op wie hij verliefd was – na haar dood voortbestaan in het sterrenbeeld ‘Corona’, of ‘Noorderkroon’ (met dank aan een mede-twitteraar).

En hier hoort u Paul Celan zelf die het gedicht heel mooi en heel precies voordraagt (met dank aan Twittercollega @StolteAnne).

Geluidsopname

Geluidsopname van de vertaling – Arie Sonneveld

Vertaling:

Corona

Uit mijn hand snaait de herfst nu zijn blaadje: we zijn vrienden.
We pellen Tijd uit de schaal van de nootjes, en leren haar lopen:
de Tijd keert terug in de schaal.

In de spiegel is zondag,
in de droom wordt geslapen,
de mond zegt wat waar is.

Mijn ogen zien op naar ‘t geslacht van mijn liefste:
we zien naar elkaar,
we ruilen ons duister,
we minnen elkaar als maanbol en nabeeld,
we slapen als wijn in de mossels,
als de zee in de straal van een bloedende maan.

We staan voor het raam in omhelzing, ze zien van de straat naar ons op:
weet u, het is tijd!
Het is tijd dat de steen erin slaagt om te bloeien,
dat onrust een hart eens doet slaan.
Het is tijd, dat het tijd wordt.

Het is tijd.

Origineel:

Corona

Aus der Hand frißt der Herbst mir sein Blatt: wir sind Freunde.
Wir schälen die Zeit aus den Nüssen und lehren sie gehn:
die Zeit kehrt zurück in die Schale.

Im Spiegel ist Sonntag,
im Traum wird geschlafen,
der Mund redet wahr.

Mein Aug steigt hinab zum Geschlecht der Geliebten:
wir sehen uns an,
wir sagen uns Dunkles,
wir lieben einander wie Mohn und Gedächtnis,
wir schlafen wie Wein in den Muscheln,
wie das Meer im Blutstrahl des Mondes.

Wir stehen umschlungen im Fenster, sie sehen uns zu von der Straße:
es ist Zeit, daß man weiß!
Es ist Zeit, daß der Stein sich zu blühen bequemt,
daß der Unrast ein Herz schlägt.
Es ist Zeit, daß es Zeit wird.

Es ist Zeit.