Dit gedicht werd geschreven in 1927 door Siegfried Sassoon (1876-1967), een dag na de officiële opening van de Menenpoort, en werd gepubliceerd in 1928.

De Menenpoort is de Nederlandse naam voor Menin Gate. Het is een herdenkingsmonument in Ieper voor de anoniem gevallen soldaten van het Verenigd Koninkrijk en de Commonwealth die vochten in de Eerste Wereldoorlog en wier graf onbekend gebleven is.

Sassoon schreef veel anti-oorlogslyriek. Het gedicht is een harde afwijzing van de Eerste Wereldoorlog en van de manier waarop WO-I herdacht wordt. Een goede vriend van Sassoon, Gordon Harbord, was gesneuveld bij Ieper. De dichter noemde zelf het gedicht zijn “final word on the 1914 War”. (Bron: Jean Moorcroft Wilson, Siegfried Sassoon. The Journey from the Trenches: a Biography (1918-1967), Gerald Duckworth/Routledge: 2003, p.186)

De bittere zin over de leugen die in de poort gebeiteld staat, heeft in letterlijke zin betrekking op het feit dat de herdachte doden naamloos zijn, maar dat de poort zegt dat hun namen voor altijd zullen voortleven. Overdrachtelijk wordt uiteraard de leugen benoemd die is gelegen in het romantiseren van gruwelijke oorlogen.

Ieperboog is de Nederlandse naam voor de Yper Salient – het grote loopgravenstelsel bij Ieper, een uitstulping van de frontlinie in vijandelijk gebied, waarover het gedicht gaat en waar zich ook de Menenpoort bevindt.

Deze vertaling is gemaakt op verzoek van dr. Henk-Jan Prosman, die binnenkort een vertaling hoopt te publiceren van Peter Hitchens‘ boek The Rage Against God. Peter Hitchens, is een Engels schrijver en journalist. Hij is een Anglicaans christen met in politieke zin conservatieve opvattingen. Hij is de jongere broer van de militante atheïst Christopher Hitchens – één van The Four Horsemen – die in 2011 is overleden.

In Hitchens’ boek wordt het gedicht geciteerd op p.51.

Het gedicht is een sonnet in de Engelse traditie, met twee rijmende slotregels (zoals ook bij Shakespeare). De versregels bestaan hoofdzakelijk uit jambische vijfvoeten, soms met trocheïsche opmaat, met uitzondering van de regels 10 en 11.

Ik heb de jambe gehandhaafd, maar het aantal versvoeten vaak wat uitgebreid. Het Nederlands is kwistiger met lettergrepen dan het Engels, en het doel van de vertaling is in dit geval ook dat deze kan dienen als bijdrage aan de vertaling van het boek. De betekenis moest daarom in mijn ogen voldoende getrouw worden overgebracht.

De tekst op de Menenpoort – Their Name Liveth For Evermore – is volgens The Penguin Book of First World War Poetry een citaat uit Jezus Sirach (Engels: Ecclesiasticus), hfdst. 44:15 (of 44:14). Rudyard Kipling heeft het uitgekozen.

PS Het boek van Peter Hitchens is in 2018 in Nederlandse vertaling gepubliceerd onder de titel: Opstand tegen God (Uitgeverij: De Blauwe Tijger). Prosman heeft onder dank twee door mij gemaakte poëzievertalingen gebruikt: het onderhavige gedicht en MCMXIV (1914) van Philip Larkin. De betrekkingen tussen mij en Prosman zijn inmiddels bekoeld. Ik had hem op Twitter verweten onvoldoende afstand te nemen van populistisch-rechts en in complotten te geloven. De dominee heeft mij vervolgens op dat forum geblokkeerd.

Bij het passeren van de nieuwe Menenpoort

Wie kent nog, als hij deze Poort passeert,
De aan de kogels roemloos prijsgegeven Doden?
Wie brengt er in hun smerig lot een keer, –
Dienstplichtigen, tot oneer en tot doem ontboden?

Grof opknapwerk houdt nu de Ieperboog bijeen.
Het loon voor al zijn grauwe strijders: praal en pronk;
Het loon: een stapel zelfvoldane-vredessteen
Voor een armee die in dit rampmoeras verzonk.

Hier was ‘s werelds wreedste wond. En innig tevreden
Meldt de Poort: ‘Hun naam zal thans voor altoos leven’.
Werd ooit een leugen over offers zo brutaal beleden
Als over deze namen die onduldbaar naamloos bleven?

Straks staan misschien de Doden op die sloofden in het slijk
En zetten deze misdaadtombe dan beslist te kijk.

Origineel

On Passing the New Menin Gate

Who will remember, passing through this Gate,
The unheroic Dead who fed the guns?
Who shall absolve the foulness of their fate, –
Those doomed, conscripted, unvictorious ones?

Crudely renewed, the Salient holds its own.
Paid are its dim defenders by this pomp;
Paid, with a pile of peace-complacent stone,
The armies who endured that sullen swamp.

Here was the world’s worst wound. And here with pride
‘Their name liveth for evermore’ the Gateway claims.
Was ever an immolation so belied
As these intolerably nameless names?

Well might the Dead who struggled in the slime
Rise and deride this sepulchre of crime.