Carolyn Forché (1950-) is een Amerikaanse dichter en vertaler met een bijzondere, soms aangrijpende, toon. Ze is daarnaast iemand die een voorvechter is van mensenrechten en humaniteit in een wereld waarin die zaken ontbreken. Ze heeft veel gereisd, en ze heeft gewoond en gewerkt in El Salvador, Zuid-Afrika en Syrië. Ze heeft daarnaast als docent aan diverse universiteiten gewerkt. Ze is getrouwd met de fotograaf Harry Matteson.

Hier kunt u kennismaken met Carolyn Forché die door collega-dichter Christian Wiman in de gelegenheid werd gesteld iets te vertellen over haar poëzie, haar opvattingen over dichterschap, haar levensvisie en haar inspiratie. In deze registratie van een gesprek door middel van een videoverbinding draagt Forché ook het onderhavige gedicht – The Boatsman – voor en vertelt ze iets over de achtergrond ervan.

Carolyn Forché beschouwt zichzelf niet als een confessional poet, iemand die het vaak over zichzelf heeft en die intieme zaken over haar innerlijk leven openbaart. Alles wat een mens overkomt laat een merkteken achter op je geest, en de verwerking daarvan, de verandering van je persoonlijkheid die daarvan onvermijdelijk het gevolg is, probeert ze vast te leggen in haar gedichten. Het gedicht is de weergave van een gesprek dat ze had met een taxichauffeur, iemand die ze een paar keer meemaakte. Maar uiteraard – anders zou het geen gedicht zijn – reikt die weergave verder dan een feitelijke registratie. Het gedicht is ook geschreven jaren na de belevenis.

Ik had aanvankelijk de titel met De schipper vertaald, maar ik vind dat begrip toch wat te groot: ik heb gekozen voor De man van de boot.

Het is een aangrijpende geschiedenis, met een ontroerend slot: de man die zo veel verschrikkingen heeft meegemaakt, zegt dat hij dezelfde bestemming heeft als de dichter die hij per taxi vervoert, en hij zorgt ervoor dat degene die aan zijn zorgen is toevertrouwd, uiteindelijk aankomt op haar bestemming, letterlijk uiteraard, maar ook figuurlijk natuurlijk.

Geluidsopname

Vertaling:

De man van de boot

Samen een-en-dertig zielen, zei hij, op het grauwe braaksel van de zee,
in een koude rubberboot, op en neer deinend in ons vuil.
Die ochtend maakte het niks uit, er was geen land in zicht,
we waren allemaal tot op het bot doorweekt, levenden en doden.
We dreven ten minste nog, zeiden we, van oorlog naar oorlog.
Wat achter ons lag was toch weinig meer dan puinruïne op puinruïne?
Stad die “moeder der armen” heet, omringd door velden
met katoen en gierst, stad van edelsmeden en naaisters,
met de oudste kerk van het Christendom en het Zwaard van Allah.
Als daar nog iemand is, benadrukt hij, dan staan ze volstrekt alleen.
Er is een hotel naar genoemd in Rome, twee honderd meter
van de Piazza di Spagna, waar je kunt ontbijten onder de afbeeldingen
van filmsterren. Het personeel loopt zich uit de naad voor je. Maar ik ben
weer aan het kletsen, zoals zo vaak sinds we die nacht een kind, niet een van ons,
uit zee haalden; het dreef in een reddingsvest met zijn gezicht naar beneden,
zijn ogen eruit gehaald door de vissen of de vogels boven ons hoofd.
Sindsdien ging Aleppo in rook op en Raqqa werd bedolven onder een regen
van folders die maanden om te vertrekken. Weggaan, ja, maar waarheen?
We maakten de Amerikanen mee en de Russen, en daarna opnieuw
Amerikanen, nachten van dood uit de wolken, ochtenden die blij waren
weer te kunnen ontwaken uit de slaap van de dood, onbegraven nog en levend,
maar zonder toevlucht. Weggaan, ja, luister naar de folders, maar waarheen?
Naar de zee om te worden gegeten, naar Europa’s kusten om te worden gekooid?
Tenten van ellende en uitzichtloosheid. Ik vraag je dus: waarheen?
Je zegt dat je dichter bent. Als dat waar is, hebben we dezelfde bestemming.
Ik ben nog steeds de man van de boot, rijdend met een taxi naar het eind van de aarde.
Ik zorg ervoor dat je veilig aankomt, mijn vriend, ik zorg dat het goed komt.

Origineel:

The Boatman

We were thirty-one souls all, he said, on the gray-sick of sea
in a cold rubber boat, rising and falling in our filth.
By morning this didn’t matter, no land was in sight,
all were soaked to the bone, living and dead.
We could still float, we said, from war to war.
What lay behind us but ruins of stone piled on ruins of stone?
City called “mother of the poor” surrounded by fields
of cotton and millet, city of jewelers and cloak-makers,
with the oldest church in Christendom and the Sword of Allah.
If anyone remains there now, he assures, they would be utterly alone.
There is a hotel named for it in Rome two hundred meters
from the Piazza di Spagna, where you can have breakfast under
the portraits of film stars. There the staff cannot do enough for you.
But I am talking nonsense again, as I have since that night
we fetched a child, not ours, from the sea, drifting face-
down in a life vest, its eyes taken by fish or the birds above us.
After that, Aleppo went up in smoke, and Raqqa came under a rain
of leaflets warning everyone to go. Leave, yes, but go where?
We lived through the Americans and Russians, through Americans
again, many nights of death from the clouds, mornings surprised
to be waking from the sleep of death, still unburied and alive
but with no safe place. Leave, yes, we obey the leaflets, but go where?
To the sea to be eaten, to the shores of Europe to be caged?
To camp misery and camp remain here. I ask you then, where?
You tell me you are a poet. If so, our destination is the same.
I find myself now the boatman, driving a taxi at the end of the world.
I will see that you arrive safely, my friend, I will get you there.