Edgar Allan Poe (1809-1849) was een Amerikaans romantisch schrijver van korte verhalen en gedichten. Hij was goed in raadselachtige en soms macabere wendingen. Zijn verhalen hebben mede de aanzet gegeven tot het ontstaan van het detective– en science fiction-genre.

Zijn beste werk heeft een zeer hoge intensiteit. Deze intensiteit bereikt Poe met vreemde, soms angstaanjagende motieven en een merkwaardige afwisseling van stijlregisters. In zijn gedichten gebruikt hij nieuwe vormen en vaak heel inventieve en strakke rijmschema’s: soms rijmen hele zinnen op elkaar.

Poe had het vermogen tot exaltatie, geestvervoering. Zonder dat vermogen zou er – denk ik – geen kunst bestaan, wat zeker niet betekent dat goede kunst een geëxalteerde vorm moet hebben.

Voor Helena is een liefdesgedicht, al is de aanbedene niet alleen de schone vrouw, maar ook de beschaving die zij belichaamt of waarnaar zij verwijst.

Een paar toelichtende opmerkingen:

• Helena (van Troje) was de dochter van Zeus en werd in de Griekse mythologie beschouwd als de mooiste vrouw op aarde.
• Niceaanse is een bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar Nicea, een stadje in de oudheid dat bekend is geworden van de concilies die er plaatsvonden. Het oude stadsdeel bevindt zich in de stad İznik, in het huidige Turkije.
• Een bark is een zeilschip met ten minste drie masten dat reeds bestond in de oudheid .
• Hyancinthenhaar verwijst naar Hyakinthos, een Spartaanse prins. En uiteraard ook naar de naar hem genoemde bloem.
• Naiaden zijn waternimfen.
• Psyche wordt de vrouw van Cupido (Amor/Eros).

Vertaling:

Voor Helena

Helena, uw schoonheid is voor mij
Als een Niceaanse bark uit oude tijd,
Die over de zoetgeurende zee voorbij
Gaat, die deze reutelende reiziger verblijdt
En naar zijn geboortegrond geleidt.

Gewend op woeste zeeën rond te dolen,
Heeft uw Hyacinthenhaar, uw klassieke
Gelaat, uw Naiaden-air mij thuis doen komen
Bij de grootsheid van de Grieken,
En het grandioze Rome.

Zie daar nu, in die verre stralende nis,
Hoe sculpturaal is daar uw stand-
Plaats – de agaten lamp in uw hand,
Ah! Psyche, die afkomstig is
Uit Heilig Land!

Origineel:

To Helen

Helen, thy beauty is to me
Like those Nicean barks of yore
That gently, o’er a perfumed sea,
The weary, way-worn wanderer bore
To his own native shore.

On desperate seas long wont to roam,
Thy hyacinth hair, thy classic face,
Thy Naiad airs have brought me home
To the glory that was Greece,
And the grandeur that was Rome.

Lo, in yon brilliant window-niche
How statue-like I see thee stand,
The agate lamp within thy hand,
Ah! Psyche, from the regions which
Are Holy Land!