Ik heb afgelopen zaterdag (14-9-2024) in Velp een workshop bijgewoond over het maken van haiku’s die gegeven werd door Helma Sneeloper in de tuin van boekhandel Jansen & De Feyter. Het was een heel aardige bijeenkomst, en de deelnemers – een stuk of acht – maakten haiku’s dat het een aard had.
Ik ben nog altijd een beetje sceptisch over de haiku – het lijkt me dat deze van oorsprong Japanse versvorm niet gemakkelijk kan worden overgeplant naar onze literatuur.
Het doel van de haiku – een scherpomlijnde natuurbeschrijving, waarin het besef van tijdelijkheid of vergankelijkheid doorklinkt, zonder dat dichterlijke gevoelens expliciet benoemd worden, waarmee bovendien een bijna spiritueel effect wordt beoogd – doet me enigszins denken aan de Japanse prentkunst. Bij Japanse prenten met hun bijzondere kleurstelling en belijning en contrasten voel ik het soms wel, bij de haiku maar zelden.
Een van de beroemdste haiku’s aller tijden is van de Japanse dichter Basso (1644-1694). Deze luidt in vertaling:
aloude vijver
een kikker springt van de kant
geluid van water
Het lukt mij – eerlijk gezegd – niet om te ontdekken waarom deze haiku beter is dan de vijftig andere die ik heb gelezen of heb horen voordragen.
Het is misschien nog wel aardig om te vertellen dat een van de meest ingrijpende dingen die ik heb meegemaakt tot een haiku van eigen hand heeft geleid – ik liep in de uiterwaarden langs de Wageningse Rijn in een zwaarmoedige geestestoestand, en opeens zag ik een ongelooflijk krachtige rode braamscheut opschieten uit een stukje droge aarde. Hier is de link. Ik schreef toen (de Rijn is verschrompeld tot een beekje):
Verschroeide aarde
Aan de beekbedding ontspringt
Een rode braamscheut
Ilja Leonard Pfeijffer heeft ooit een schertshaiku gemaakt:
vlinder in de trein
mijn god dacht ik als daar maar
geen haiku van komt
Enfin, ik heb mijn best gedaan. Een haiku bestaat uit drie regels en zeventien lettergrepen. De eerste en de derde regel hebben vijf lettergrepen; de tweede zeven.
(Overbodig te vermelden dat je van dit schema desgewenst mag afwijken, zoals van alle schema’s.)
olie in zaaddoos
de laatste teunisbloem maakt
zich klaar voor vertrek
The Hidden Law 
Hoewel spitsvondig, zoals jou wel toevertrouwd is Arie, kan ik maar een ding zeggen: Ilja had nog zo gewaarschuwd! Overigens leerde ik de Haiku kennen via Dharma Bums van Kerouac, vreemd genoeg hadden ze daar in zijn zangerige taal en bij de beschrijving van de overweldigende natuur in de Californische bergen een frêle rol die wel charmeerde, maar toen ik me verdiepte in de echte Haiku vond ik er wel gezegd niets, maar daar gaat de Haiku geloof ik ook over, die oosterse fascinatie met de leegte mis ik ten enenmale… Vriendelijke groet!
LikeGeliked door 1 persoon
Misschien vormt onze ‘tijdelijkheid en vergankelijkheid’ een rijm met de Oosterse leegte? Maar ik begrijp wat je bedoelt. Ik vind het gemakkelijker om die leegte te voelen in de Japanse prentkunst dan in de (Nederlandse) haiku – zelfs de Grote Golf van Kanagawa (Hokusai) laat dat voelen, terwijl het toch een subliem moment betreft. Kerouac ken ik slecht. In de tijd dat ik gevoelig had moeten zijn voor zijn wilde vrijheidsdrang was ik nog te trouw aan mijn zuil, denk ik.
LikeLike
Ja, in de prentkunst kan ik dat ook meevoelen, hoewel ik er in hun sublimatie van de leegte de melancholie van de vergankelijkheid, waar ons Grieks-christelijk denken zo van doordrongen is, niet in ervaar, maar mooi is het wel, slechts enkele haiku’s raken in hun detail mij, en dan nog licht. Een dosis Kerouac had ik je in je jeugd wel toegewenst, lees ik hem nu doet het pijn, niet omdat hij slecht schreef, integendeel, hoewel zijn doorbreken van de grammatica voor onze Hollandse geest moeizaam te vertalen is, maar omdat hij in feite de ontluistering zo levendig beschrijft.
LikeGeliked door 1 persoon