Christian Wiman (1966- ) is een Amerikaanse dichter en vertaler. Hij werd geboren in Texas, is getrouwd, en werkt aan Yale University als Professor of the Practice of Religion and Literature. Hij geeft college aan Yale Divinity School en Yale Institute of Sacred Music. Hij is religieus in christelijke zin.

Wiman lijdt aan een traag voortschrijdende, ongeneeslijke ziekte. Het gedicht From one Time – elders op deze website in vertaling (Tijdsovergang) beschikbaar bevat de uitdrukking die de titel leverde van het door Willem Jan Otten vertaalde boek My Bright Abyss: Mijn heldere afgrond. De ondertitel van dat boek luidt: Meditation of a Modern Believer: Overpeinzingen van een moderne gelovige.

Stevo Akkerman schreef in het dagblad Trouw een sympathieke column (met interview-elementen) over dit boek. Willem Jan Otten schreef een verhelderend essay in Trouw.

Uit Akkermans column citeer ik de volgende passage – degene die aan het woord is, is uiteraard Wiman zelf:

“Het geloof gidst me in de richting van een leven waarin ik tekortschiet, niet in een leven waarin alles me toevalt. Ik geloof dat je jezelf geen christen moet noemen, net zomin als dichter – het is iets dat je nastreeft, niet iets dat je bent. Het kan je gegeven zijn op momenten in je leven, maar in de tussentijd ben je er geen eigenaar van. Zoals ik zeg in het boek: ik heb de pijn van het ongeloof nooit gevoeld voordat ik begon te geloven. God is vaak pijn voor me, geen balsem.”

En nog een treffend citaat uit dat stuk, dit keer over het Amerikaanse geloof in jezelf dat het christelijke geloof corrumpeert:

Het Amerikaanse succesevangelie, met God als de leverancier van voorspoed, geluk en gezondheid, noemt Wiman onzinnig. “Het idee dat God je beloont als je geloof maar groot genoeg is, is in feite kwaadaardig. Ik moet zeggen dat het me erg verwart dat mijn leven enerzijds zo naar God en het christendom toe beweegt, terwijl ik anderzijds zo vervreemd ben van de manier waarop die religie in dit land wordt vormgegeven.”

En ten slotte nog een veelzeggend citaat uit He Held Radical Light (2018):

“Poetry itself—like life, like love, like any spiritual hunger—thrives on longings that can never be fulfilled, and dies when the poet thinks they have been. And what is true for the poem is true for the poet: “No layoff from this condensery,” as Lorine Niedecker says, no respite from the calling that comes in the form of a question, no ultimate arrival at an answer that every arrangement of words is trying to be. Perhaps only bad poets become poets. The good ones, though they may wax vatic and oracular in public, and though they may even have full-fledged masterpieces behind them, know full well that they can never quite claim the name.”

Een interessante lezing (ongeveer een half uur) over het onderwerp Geloof en Literatuur vindt u hier.

Het gedicht dat ik vertaald heb – All My Friends Are Finding New Beliefs – is een ironisch gedicht, wat uiteraard niet uitsluit dat het ook een diepe ernst bevat.

Het gedicht heeft een wisselende regellengte, en ook wisselende stijlregisters: lyrische zinnen worden afgewisseld met feitelijke constateringen. Een belangrijk stijlelement van dit gedicht – van veel poëzie overigens – is de opsomming. Het gedicht kent een enkel verdoezeld eindrijm en het maakt veel gebruik van alliteraties en assonanties.

De opsomming in de versregel Paleo, Keto, Zone, South Beach, Bourbon kent een lichte climax van absurditeit, en heeft betrekking op diëten. Ik heb er even over geaarzeld, maar ik heb de reeks in vertaling ongewijzigd overgenomen van het origineel. Dr. Frank, Sonja Bakker en Weight Watchers leverden geen regel op waar ik tevreden mee was. Veel van die Amerikaanse diëten kennen wij trouwens ook.

De openingszin – tevens de titel – levert het probleem op dat het zelfstandig naamwoord geloven in het Nederlands minder gebruikelijk is dan beliefs in het Engels. Het kan in het Nederlands wel – twee geloven op één kussen … – maar ik heb er toch voor gekozen om het werkwoord geloven te gebruiken.

In de slotregel komt het adjectief credible voor, wat iets als geloofwaardig betekent, met ook een verwijzing naar credo (belijdenis) erin. Ik heb het na enige aarzeling met beginselvast vertaald, omdat het ook die dubbelzinnige betekenis heeft van steil en betrouwbaar die nodig is voor het ironische effect dat die zin voor mijn gevoel heeft.

Hier draagt Wiman het gedicht zelf heel mooi voor.

Het gedicht verscheen in het tijdschrift Poetry, het nummer van januari 2020.

Geluidsopname vertaling:

Vertaling:

Al mijn vrienden gaan weer geloven

Al mijn vrienden gaan weer geloven.
De een wordt katholiek, de ander bekeert zich tot bomen.
Bij een zeer geletterd en tot nu toe godsdienstonverschillige jood
stampt God lekker door als een genen-generator.
Paleo, Keto, Zone, South Beach, Bourbon.
Een trainingsregime zo extreem dat ze één wordt met de machine.
Een man trouwt een twintig jaar jongere vrouw
en gebruikt bij de brunch twee keer het woord ‘groene weelde’;
iemands bikkelharde strijdlust zakt zachtjes weg
in dementie; een ander, na jaren van precieuze pasjes en doen alsof,
als een strandloper aan de oever van de zee,
besluit te sterven.
Priesterlijkheden en dierlijkheden, mistroostigs en dolgelukkigs,
hooggestemde abdicaties en groezelige tijdpasseringen,
matigheden, zatheden, bedevaarten naar het binnenste van het zijn …
Al mijn vrienden gaan weer geloven.
En ik vind het steeds, steeds lastiger het spoor te volgen
van de nieuwe goden en de nieuwe liefdes,
en de oude goden en de oude liefdes,
en de dagen hebben dolken, en de spiegels bedoelingen,
en de planeet die steeds sneller en sneller draait in al die zwartheid,
en mijn nachten, en mijn twijfels, en mijn vrienden,
mijn mooie, beginselvaste vrienden.

Origineel:

All My Friends Are Finding New Beliefs

All my friends are finding new beliefs.
This one converts to Catholicism and this one to trees.
In a highly literary and hitherto religiously-indifferent Jew
God whomps on like a genetic generator.
Paleo, Keto, Zone, South Beach, Bourbon.
Exercise regimens so extreme she merges with machine.
One man marries a woman twenty years younger
and twice in one brunch uses the word verdant;
another’s brick-fisted belligerence gentles
into dementia, and one, after a decade of finical feints and teases
like a sandpiper at the edge of the sea,
decides to die.
Priesthoods and beasthoods, sombers and glees,
high-styled renunciations and avocations of dirt,
sobrieties, satieties, pilgrimages to the very bowels of  being …
All my friends are finding new beliefs
and I am finding it harder and harder to keep track
of the new gods and the new loves,
and the old gods and the old loves,
and the days have daggers, and the mirrors motives,
and the planet’s turning faster and faster in the blackness,
and my nights, and my doubts, and my friends,
my beautiful, credible friends.