Dylan Thomas (1914-1953) was een Welshe dichter die in het Engels schreef. Hij wordt beschouwd als een van de grootste Engelse modernistische dichters van de 20e eeuw. Een bekend hoorspel/toneelstuk van hem is Under Milk Wood.

Thomas had een militant-atheïstische vader en een nonconformistische moeder die een trouwe kerkganger was. Deze tegenstelling leidde ook tot huiselijke twisten. Thomas’ ambivalente houding jegens godsdienstige zaken kan daardoor niet als een verrassing komen. Hij bleef zijn leven lang wel gevoelig voor bijbelse taal en bijbelse voorstellingen.

Hij is vrij jong gestorven in New York City, tijdens een tour in Amerika, waarschijnlijk als gevolg van overmatig alcoholgebruik.

Het onderhavige gedicht – And death shall have no dominion – is een van de beroemdste gedichten uit zijn oeuvre. Het werd geschreven in 1933, toen Dylan Thomas nog geen twintig was.

Het gedicht ontstond uit een afspraak die Thomas had gemaakt met een bevriende dichter – Bert Trick (zelf niet bekend geworden) – om een gedicht over onsterfelijkheid te maken. Trick schreef een vers waarin de regel voorkwam: For death is not the end. Thomas schreef daarop het vers waarvan ik hier een vertaling publiceer.

De titel is tevens een refreinregel waarmee elke strofe opent en eindigt. Deze is een verwijzing naar Romeinen 6:9, een bijbelvers dus, dat in de King James-vertaling luidt:

Knowing that Christ being raised from the dead dieth no more; death hath no more dominion over him.

Romeinen 6:9 luidt in de Statenvertaling:

Wetende, dat Christus, opgewekt zijnde uit de doden, niet meer sterft; de dood heerst niet meer over Hem.

Ook in de rest van het vers komen veel bijbelse verwijzingen voor. Het slot van de openingsstrofe doet denken aan de retoriek van de Bergrede, een beroemde toespraak van Christus. De strekking van het vers – vergankelijke lichamen hebben deel aan de onvergankelijkheid – lijkt schatplichtig aan 1 Korinthiërs 15:40-44.

Het gedicht kent drie strofen met enigszins wisselende regellengte en onregelmatige eindrijmen, binnenrijmen, alliteraties en halfrijmen. Ik heb me bij de vertaling een paar vrijheden veroorloofd om de inhoud goed te kunnen overbrengen. De slotwoorden van de meeste regels van Thomas zijn eenlettergrepig (mannelijk rijm). Ik heb regelmatig gekozen voor tweelettergrepige slotwoorden (vrouwelijk rijm).

De zinsnede ‘man in the wind and the west moon‘ is een ongebruikelijke uitdrukking in het Engels. Thomas verplaatste de attributen. Gewoon zou zijn: ‘man in the moon [het gezicht dat je in de maan kunt zien] and the west wind‘.

De zinsnede ‘hammer through daisies‘ – stoten door de margrieten – verwijst naar de uitdrukking ‘pushing up the daisies‘, wat een toespeling is op de doden die, nadat ze begraven zijn, de bloemen omhoog zouden duwen. In dit geval lijkt Thomas het opstandingsmotief te gebruiken. Ze stoten zich door de bloemen op het graf omhoog, en enteren de zon.

Een eerdere vertaling door Arie van der Krogt, een vertaling die wat kaler, wat minder gedragen is, die ook wat minder bijbels klinkt, vindt u hier. (Er zijn ook een paar duidelijke inhoudelijke verschillen.)

En hier hoort u de sonore stem van Dylan Thomas die het gedicht op bezwerende toon voordraagt.

Ik heb ook een geluidsopname van de vertaling gemaakt:

Vertaling:

En de dood zal niet meer heersen

En de dood zal niet meer heersen.
Naakte doden, zij zullen één zijn
Met het mannetje van de wind en de westenmaan;
Als hun gebeente is kaalgepikt, hun kale gebeente verdwenen,
Dragen ze sterren aan elleboog en voet;
Al worden zij dwazen, zij zullen heel zijn,
Al zinken zij weg in de diepten, zij zullen herrijzen;
Al gaan geliefden teloor, de liefde zal blijven;
En de dood zal niet meer heersen.

En de dood zal niet meer heersen.
Zelfs onder de woelingen der zee
Zal wie daar langgerekt ligt niet weggewaaid sterven;
Gelegd op de pijnbank tot pezen het begeven,
Gebonden op het rad, zullen zij nochtans niet breken;
In hun hand zal overtuiging splijten in tweeën,
En het eenhoornkwaad zal hen doorboren;
Trek alle rafels uiteen, zij zullen niet scheuren;
En de dood zal niet meer heersen.

En de dood zal niet meer heersen.
Nooit meer krijsen meeuwen aan hun oren,
Of zullen golven luide kapotslaan op rotsen;
Waar een bloem tierde, zal een bloem nooit meer
Zijn hoofd heffen onder de tierende regen;
Al werden ze dwaas en dood als een pier,
De markante koppen stoten zich door de grafbloesem,
Enteren de zon, tot de zon zal bezwijken,
En de dood zal niet meer heersen.

Origineel:

And death shall have no dominion

And death shall have no dominion.
Dead men naked they shall be one
With the man in the wind and the west moon;
When their bones are picked clean and the clean bones gone,
They shall have stars at elbow and foot;
Though they go mad they shall be sane,
Though they sink through the sea they shall rise again;
Though lovers be lost love shall not;
And death shall have no dominion.

And death shall have no dominion.
Under the windings of the sea
They lying long shall not die windily;
Twisting on racks when sinews give way,
Strapped to a wheel, yet they shall not break;
Faith in their hands shall snap in two,
And the unicorn evils run them through;
Split all ends up they shan’t crack;
And death shall have no dominion.

And death shall have no dominion.
No more may gulls cry at their ears
Or waves break loud on the seashores;
Where blew a flower may a flower no more
Lift its head to the blows of the rain;
Though they be mad and dead as nails,
Heads of the characters hammer through daisies;
Break in the sun till the sun breaks down,
And death shall have no dominion.