Ten geleide
Ik denk dat u nog nooit van Nelly Sachs (1891-1970) hebt gehoord. Ze is ongeveer van de leeftijd van mijn (overleden) grootouders – iets ouder – en ze heeft in 1966, samen met de Israëlische schrijver Shmuel Yosef Agnon, de Nobelprijs voor Literatuur gekregen.

Het door mij vertaalde gedicht is geïnspireerd door het werk van Nelly Sachs die in Zweden de droeve taak op zich nam om de verschrikkingen van de Holocaust in dichtvorm vast te leggen.

Het gedicht is opgedragen aan Ryszard Kryniscki (1943-), een Poolse dichter. Een interessant artikel van de Nederlandse vertaler Gerard Rasch (1946-2004) – De Poolse wrong – waarin zowel Zagajewski als Kryniscki ter sprake komt, vindt u hier.

Adam Zagajewski (1945-2021) is een Poolse dichter, vertaler, essayist en romanschrijver. Hij werd geboren in Lviv, wat nu in Oekraïne ligt. In zijn tijd was het nog Polen. Het is wel veelzeggend en treurig dat er geen Nederlands Wikipedia-artikel van hem bestaat.

Zagajewski behoort tot een uitzonderlijke generatie Poolse dichters waartoe ook Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert (1924-1998), Wisława Szymborska (1923-2012), Tadeusz Różewicz (1921-2014) behoorden. Wat me treft bij Zagajewski is het besef dat gruwel en vreugde onlosmakelijk verbonden zijn, dat ze samen ons leven uitmaken.

Een heel mooi interview met Zagajewski verscheen in De Groene op 17 april 2019: Bezing het verminkte continent – een verwijzing – een citaat zelfs – naar zijn beroemdste gedicht. Interviewer is de schrijver Jan Postma.

Ik citeer graag een stukje uit het gesprek dat jan Postma met hem voerde:

Enfin, ik heb ook dit gedicht van Zagajewski (net als het vorige) vertaald zonder Pools te beheersen. Ik heb in dit geval de Engelse vertaling van Clare Cavanagh vertaald.

De vertaling van Clare Cavanagh staat in mijn eiditie van Mysticism for Beginners, New York: Farrar, Straus and Giroux 1997, op p.49.

---

Geluidsopname

---

Vertaling

Ze schreef in het donker
[Uit: Adam Zagajewski, Three Angels, Krakow: Wydawnictwo Literakie 1998]

Voor Ryszard Krynicki

                 Nelly Sachs werkte ‘s nachts bij schemerlicht
                 toen ze woonde in Stockholm,
                 om haar moeder niet wakker te maken.

Ze schreef in het donker.
Wanhoop schonk woorden,
zwaar als de staart van een komeet.

Ze schreef in het donker,
in een stilte die slechts onderbroken werd
door het zuchten van de klok.

Zelfs de letters werden slaperig –
hun kopjes hingen op ‘t papier.

Het donker schreef
door een rijpere vrouw
met uitbundige pen.

Nacht omgaf haar met meelij;
het gevang van de grauwe ochtend
daagde over de stad,
in zachtrode tinten.

Terwijl ze wegdoezelde
ontwaakten de merels,
en het verdriet bleef, niets
onderbrak toen het lied.

---

Engelse vertaling van Clare Cavanagh

She Wrote in Darkness
[From Three Angels, Adam Zagajewski, Wydawnictwo Literakie, Krakow, 1998]

To Ryszard Krynicki

             While living in Stockholm Nelly Sachs
             worked at night by a dim lamp,
             so as not to waken her sick mother.

She wrote in darkness.
Despair dictated words
heavy as a comet’s tail.

She wrote in darkness,
in silence broken only
by the wall clock’s sighs.

Even the letters grew drowsy,
their heads drooping on the paper.

Darkness wrote,
having taken this middle-aged woman
for its fountain pen.

Night took pity on her,
morning’s gray prison
rose over the city,
rosy-fingered dawn.

While she dozed off
the blackbirds woke
and there was no break
in the sorrow and song.