Anne Applebaum is een Joods-Amerikaanse journalist en historicus. Ze bezit tevens de Poolse nationaliteit. Ze is een productieve schrijver en schreef onder andere boeken over de geschiedenis van het communisme, de ontwikkeling van burgermaatschappijen in de voormalige Oostblok-landen, de Goelag en de Holodomor – de doelbewuste uitmoording van de Oekraïense bevolking door Stalin in de jaren 1932-1933 (een geregisseerde hongersnood met miljoenen doden tot gevolg).

Applebaum ontving in 2004 de Pulitzer Price in de categorie ‘General Non-Fiction’ voor haar boek Gulag: A History (2003).

In 2020 publiceerde ze Twilight of Democracy: The Seductive Lure of Authoritarianism, een boek over democratisch verval en de opkomst van partijen met autocratische neigingen in Polen, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, en enigszins apart daarvan ook Hongarije. Haar laatste boek is Autocracy, Inc. (2024).

Ze is getrouwd met de huidige Poolse minister van buitenlandse zaken, Radosław Sikorski. Samen hebben ze twee kinderen.

Ik zal in het vervolg een paar opmerkingen over het boek maken. Het blijft beknopt en het is geen recensie.

Autocracy, Inc.

Ik open met de karakterisering van het boek door Gideon Rachman op 22 november 2024 in de Financial Times:

Vladimir Poetin staat niet alleen. Zoals Applebaum laat zien maakt hij deel uit van een informeel netwerk van autocraten waartoe ook China, Iran, Venezuela en vele andere landen behoren. In dit elegant geschreven boek beargumenteert de Amerikaanse journalist dat de nieuwe autocraten vaak gedreven worden door een hartstocht voor macht en geld, en niet zozeer door ideologie. Ze laat zien hoe de deelmnemers aan Autocratie B.V. elkaar actief en op vele manieren ondersteunen, onder meer door sanctieontduiking en het voeren van informatieoorlogen.

Autocracy, Inc. werd in 2024 gepubliceerd door uitgeverij Doubleday in New York. De ondertitel luidt: The Dictators Who Want to Run the World. Het boek is al in het Nederlands vertaald en uitgegeven onder de titel Autocratie B.V.

Het gebruik van ‘Inc.’/’BV’ in de titel is enigszins vergelijkbaar met de Nederlandse uitdrukking ‘de BV Nederland’. Het betreft dus niet letterlijk een BV, maar het onderwerp wordt voorgesteld als een entiteit die zich gedraagt als een conglomeraat van bedrijfsmatige activiteiten.

In de inleiding schrijft Applebaum dat we allemaal wel een cartoonesk beeld hebben van een autocratische staat met een schurk aan het hoofd die de beschikking heeft over een loyaal leger en een dociele politiemacht die de wind er goed onder hebben bij de bevolking. Er zijn slechte collaborateurs en soms zelfs dappere dissidenten. Maar zegt Applebaum dan, dat beeld heeft weinig meer met onze werkelijkheid te maken.

“Tegenwoordig worden autocratieën niet bestuurd door één slechterik maar door ingewikkelde netwerken die steunen op kleptocratische financiële structuren, een complex geheel van veiligheidsdiensten – militair, paramilitair en politioneel – en technische deskundigen die zorgen voor surveillance, propaganda en desinformatie. De leden van deze netwerken zijn niet alleen binnen een bepaalde autocratie met elkaar verbonden maar ook met de netwerken in andere autocratische landen, en soms ook met netwerken in democratische landen. Corrupte, door de staat gecontroleerde bedrijven in de ene dictatuur doen zaken met corrupte, door de staat gecontroleerde bedrijven in een andere. De politie in het ene land kan de politie in een ander land bewapenen, van uitrustingen voorzien en trainen. De propagandisten delen de benodigde bronnen en middelen met elkaar, de trollenfabrieken en medianetwerken die de propaganda van de ene dictator over het voetlicht brengen kunnen ook worden gebruikt om die van een andere dictator te dienen. En hetzelfde geldt voor de thema’s die ze aanroeren: het verval van de democratie, de stabiliteit van de autocratie, het kwaad dat Amerika heet.”

Dit betekent overigens niet dat ze een gedeelde ideologie hebben. Dat hoeft helemaaal niet. Je treft onder de huidige autocraten communisten, monarchisten, nationalisten en theocraten aan. De historische wortels zijn verschillend, de doelen zijn niet hetzelfde, en ze houden er allemaal hun eigen esthetiek op na.

“Anders dan militaire en politieke allianties in andere plaatsen en tijden, opereert deze groep van moderne autocraten niet als een blok, maar eerder als een conglomeraat van bedrijven die niet bijeen wordt gehouden door een ideologie, maar door een meedogenloze, koppige vastberadenheid om eigen macht en welvaart te behouden.”

Dit noemt Applebaum vervolgens: Autocracy, Inc.

Er is daarbij dus geen sprake van ‘ideals’, maar van ‘deals’. De autocraten zijn uiterst pragmatisch, ze helpen elkaar om rijkdom te vergaren en sancties te ontlopen, ze haten transparantie, ze wensen geen verantwoording af te leggen, ze voelen zich bedreigd door een ‘rule based order‘, ze kennen geen scrupules, ze erkennen niet het internationaal recht, en ze zijn ook onderling verbonden door een gemeenschappelijke haat jegens het Westen.

Opmerkelijk hierbij is dat er weliswaar vaak sprake is van ‘antiglobalisme’ en ‘nationalisme’, maar dat het toch een voluit globaal verschijnsel is.

In een aantal hoofdstukken beschrijft Applebaum waardoor deze netwerken gedreven worden en hoe ze te werk gaan. Ze geeft van elk deelonderwerp gedetailleerde voorbeelden, uit alle continenten ter wereld, waarbij ze soms zelf de personen heeft gesproken die in de tekst figureren.

De hoofdstukindeling van het boekje van 180 pagina’s (daarna volgen nog vele pagina’s eindnoten) is als volgt:

Introduction: Autocracy, Inc.
1. The Greed That Binds – Verbindende hebzucht
2. Kleptocracy Metastasizes – Kleptocratie vermenigvuldigt en verspreidt zich (als kankercellen)
3. Controlling the Narrative – Ervoor zorgen dat jij bepaalt waar het over gaat
4. Changing the Operating System – Zorgen dat de internationale rechtsorde wordt ondermijnd
5. Smearing the Democrats – Democraten is een bedenkelijk daglicht stellen
Epiloog: Democraten verenigt u

Het boek bevat een heel somber feitenrelaas, maar de auteur heeft het uiteraard geschreven om onze ogen te openen voor de ernst en omvang van het verschijnsel dat alles wat veel mensen in het Westen belangrijk vinden bedreigt: recht, vrijheid, openheid, transparantie, waarheid, eerbied voor het leven, solidariteit.

In de epiloog formuleert ze een aantal dingen die we kunnen doen om onze situatie te verbeteren: ondoorzichtige financiële constructies voorkomen, grensoverschrijdende kapitaalstromen beter in toom houden, strengere eisen stellen aan de manier waarop financiële diensten functioneren, regelgeving invoeren om nepnieuws op sociale media tegen te gaan, betere nieuwsvoorziening, exorbitante rijkdom die door het aandeelhouderskapitalisme mogelijk wordt gemaakt aan banden leggen.

Ik kan het boek zeker in uw aandacht aanbevelen.