EeEen Welsh landschap

Een paar gedachten over een gedicht van Ronald Stuart Thomas (1913-2000). Misschien dat u ze leuk vindt om te lezen.

Onlangs had ik op Twitter een korte discussie met een collega over de interpretatie van een gedicht van Ronald Stuart Thomas, een Welshe dominee-dichter. Het betrof het gedicht Three Countries (Uncollected Poems, @BloodaxeBooks), dat als volgt luidt:

Three Countries

At Soay at the Cuillins I saw the salmon leap,
Uneasy captives at the coble’s side,
Where four stern men were hauling at the nets
That bore the glittering burden of the tide.

At Keem in Achill, when the nets were spread,
The basking sharks came cruising in the bay;
I saw the water broken by their fins,
And the bright eddies as they turned away.

But once in Malldraeth when the whitebait lay,
A serried harvest, in the grottoed shade
Of some green pool, I saw the mackerel fall
Softly upon them like a silver blade.

Dit is een fraai gedicht, mooi van taal, geheimzinnig van betekenis. Ik vind dit gedicht ongeschikt voor een vertaling, vanwege de plaatsnamen, en ook wel vanwege de culturele context die ik haast niet kan oproepen zonder de vertaling te bedelven onder een berg voetnoten.

Ik moest sommige dingen opzoeken. Omdat ik het mogelijk acht dat u momenteel net zo onwetend bent als ik tot voor kort was, geef ik een paar woordbetekenissen die u misschien niet paraat hebt.

• Soay at the Cuillins: een eilandje bij het Schotse Isle of Skye, met uitzicht op de bergruggen van de Cuillins.
• Keem in Achill: een baai van het Ierse eiland Achill.
• Malldraeth (meestal gespeld als Malltraeth): plaatsje aan het einde van een diepe baai van Isle of Anglesey, gelegen ten noordwesten van Wales.
• Coble: een Schotse platbodem, gebruikt voor de visserij.
• Basking shark: reuzenhaai, een vredelievende haai die voorkomt in de zeeën rondom het Verenigd Koninkrijk en Ierland (lengte tot 11 meter). ‘Basking’ betekent: zich koesterend.
• Eddies: draaikolken – ‘the bright eddies’ worden heel fraai met een antimetrie (afwijking van het metrum) tot uitdrukking gebracht.
• Whitebait: zeebliek (meestal: jonge haring).
• Serried: dicht opeengepakt.

De vraag die opgeworpen werd in de korte Twitter-discussie was of je ‘bovennatuur’ nodig hebt om dit gedicht te begrijpen; R.S. Thomas was immers een Welshe dominee-dichter. In eerste instantie antwoordde ik van niet, want de betekenis van het gedicht liet zich immers ongeveer als volgt samenvatten:

Het gaat over drie landen: Schotland, Ierland en Wales. De scènes spelen zich allemaal af op een eiland. In de eerste strofe is sprake van zalm, in de tweede van de reuzenhaai, in de slotstrofe van makreel.

In die drie landen gebeuren verschillende dingen tussen mens en vis: de mens die de tegenspartelende vis vangt (Schotland), de vis die genietend zijn gang gaat tussen de vissende mens (Ierland), de vis die wreed en ongerept zijn natuurlijke gang gaat, andere visjes aanvalt, ongetwijfeld opeet, gadegeslagen door een eenzame toeschouwer (Wales). Het zijn een soort ‘scènes moralisées’.

Na er in de vroege ochtend tussen de lakens een beetje over te hebben gepeinsd, vond ik toch dat er nog wat meer over die bovennatuur moest worden gezegd. Dat stukje van de discussie heeft zich buiten de openbaarheid afgespeeld.

R.S. Thomas in een Welsh landschap op de rug gezien

Bij Thomas overheerst bijna in alles wat hij schrijft een zin voor het wonderbaarlijke en een zin voor het afgrondelijke (een bijzondere vorm van het wonderbaarlijke).

Als je dat tot de bovennatuur rekent, dan kun je in je interpretatie niet om zo’n bovennatuur heen.

Thomas was bijzonder gesteld op Kierkegaard, iemand die veel heeft gefilosofeerd over de afgrond, het zweven daarboven, en de moed om dat te doen. Thomas was ook een aandachtig natuurliefhebber, net als zijn vrouw de schilder Mildred Eldridge (1909-1991).

Het gedicht bevat heel zuivere beelden, en drie indringende voorstellingen.

Thomas ontpopte zich bij tijd en wijle als een Welshe nationalist. Als dominee vond hij dat de meeste moderne kwalen voortkomen uit het feit dat de mens vergeten is hoe hij moet leven, en gedachteloos welvaart en genietingen najaagt.

Ik denk dat de zuiverheid, de wreedheid, de natuurlijkheid, de eenzaamheid en de ongereptheid van de Welshe voorstelling hem zeer aansprak.